Генрых Далідовіч - Цяпло на першацвет

— Ды я не думаю яшчэ жаніцца,— сказаў я.

— Во гэта ён i мне гаворыць,— сказала гаспадыня,— а сам штовечара да яе бегае.

— Угамонім,— сказаў Міхась Рыгоравіч i падміргнуў гаспадыні, тая паднялася i падалася ў бакоўку.

— Не трэба так, Рыгоравіч,— папрасіў я.

— Маўчы,— сказаў ён.— Жэнішся ці не жэнішся, а пажыві, паплавай ды i Ленку калі-нікалі па галоўцы пагладзь, спраўная дзеўка. Смялей толькі, адзін раз на свеце жывём; што ўхопім — тое i наша...

Вярнулася гаспадыня, прынесла дамашняга піва.

— Хопіць на сёння,— сказаў Алесь Трахімавіч, але завуч не паслухаў яго, разліў піва ў шклянкі. Мы выпілі, i я пабаяўся, каб сёння для мяне ўжо не было замнога.

Міхась Рыгоравіч i Алесь Трахімавіч зноў успомнілі вайну, заспрачаліся за партызанства, цяпер закранулі i Івана Сямёнавіча.

Мне хацелася запярэчыць, абараніць дырэктара, але яны лепей ведалі адзін аднаго, таму я толькі аднойчы ўмяшаўся.

— А мне здаецца, што Іван Сямёнавіч перажывае за работу, добры дырэктар i чулы чалавек.

— Ты яшчэ ўбачыш яго чуласць,— гаварыў Міхась Рыгоравіч,— ох, яшчэ адчугш яго чуласць!..

«Вось i разбярыся ў людзях,— падумаў я,— Сябе ўсе хваляць, a другіх ганяць».

Пасля яны зноў успомнілі пра мяне, што я выкладаю літаратуру. Міхась Рыгоравіч палажыў мне руку на плячо i сказаў:

— Я люблю літаратуру. I нашу, i рускую. Я сам некалі пісаў, добра яшчэ помню дзейнік i выказнік... дапаўненні розныя... Папрасі яшчэ ў гаспадыні, падыдзі, яна табе дасць.

— Не, не, Міхась Рыгоравіч, хопіць,— устаў Алесь Трахімавіч,— я больш не буду.

— Па адной яшчэ толькі.

— Не, не!— адмаўляўся Алесь Трахімавіч, i я быў з ім згодзен.— Пасядзелі, пагутарылі, пара i дадому. Ці ж мы хаткі не маем, што людзём надакучаем, як пяецца?

Міхась Рыгоравіч хацеў яшчэ застацца, міргаў мне, але Алесь Трахімавіч пацягнуў яго дамоў. Я выйшаў ix праводзіць.

— Зойдзем да Ларысы Іванаўны,— сказаў Міхась Рыгоравіч,— яна павінна нас пачаставаць.

— Hi ў якім разе! — адмовіўся Алесь Трахімавіч.— Такім нам больш нікуды не трэба хадзіць, трэба ісці толькі дамоў. Трэба ж, Рыгоравіч, ведаць сваю меру, вы колькі разоў ужо ад гэтага цярпелі, што не ўмелі сябе ў рукі ўзяць. Пасля i ў школе брыдка будзе, i дзецям у вочы сорамна будзе глянуць, i людзі абы-што гаварыць будуць...

Міхасю Рыгоравічу гэта не падабалася, i ён употайкі перадражніваў свайго старога калегу.

Я правёў ix яшчэ крыху, паслухаў, як спрачаліся Міхась Рыгоравіч i Алесь Трахімавіч, развітаўся з імі i павярнуў дамоў. Нечакана мне захацелася зайсці да Ларысы, i я не стаў разважаць, мне было весела i радасна, я пайшоў да яе.

Падняўся на горку, убачыў знаёмую зялёную лаўку, на якой мы часта сядзелі, i мне стала добра, што ёсць такая Ларыса, ёсць да каго выйсці. Прайшоў далей, убачыў ля частакола матацыкл, на якім ездзіў малады сусед-брыгадзір. Ён, як гаварылі, падходжваў да Ларысы, відаць, i дяпер быў з ёю; можа, i не варта мне было цяпер заходзіць. Іншым часам я вярнуўся б дамоў, але цяпер не павярнуў, цвёрда рашыў зайсці, хоць пажартаваць, пазлаваць ix.

Брыгадзір гэты абыходзіў мяне, стараўся не сустракацца— відаць, думаў, што я хаджу да Ларысы i мы з ім становімся сапернікамі. Я нават стаў асцерагацца, каб ён не падвучыў вясковых падшыванцаў прыпільнаваць мяне вечарам ды патрэсці добра: я чужы ім чалавек, не паглядзяць, што i настаўнік, заступяцца за свайго сябра, які хоча знайсці сабе «інтэлігенцкую» жонку.

Я зайшоў у хату, прывітаўся з гаспадыняй i спытаўся, ці дома Ларыса. Сямёніха кіўнула галавою на другую, лепшую палавіну хаты.

Я знарочыста моцна пастукаў i, не чакаючы запрашэння, увайшоў i нават разгубіўся — ніякага брыгадзіра тут не было. Ларыса, нейкая сумная, нават кіслая, у дамашнім халаце, укрыўшы коўдраю ногі, сядзела на ложку. Ці яна кагосьці чакала, ці слухала радыё, толькі цяпер яна не выглядала настаўніцай, была звычайная вясковая дзяўчына.

— Ты адна? — спытаўся я, сам сеў на ложак i заклаў нагу за нагу.

— А з кім я павінна быць? — злосна спыталася Ларыса.

— З некім жа павінна быць.

— Вось ты прыйшоў, дык i пабуду з табою.

— Правільна.— Я ўстаў i сеў бліжэй да Ларысы, хацеў прыхіліць яе да сябе, але яна перасела далей ад мяне.

— Пайшлі ў школу,— усміхнуўся я,— закончым сёння наводзіць парадак.

— Ты ўжо добра навадзіўся недзе,— сказала Ларыса,— прыцямнее крыху, дык ідзі дамоў, каб не бачылі людзі. Ды спаць лажыся. А да мяне зараз дзяўчаты нашы прыйдуць, пойдзем з імі на танцы.