Генрых Далідовіч - Міланькі

Доўга ён так угаворваў радню, пакуль не накрыў вечкам труну і не прыбіў яго цвікамі. Тады падсунуў пад яе вяроўку.

Да яго падышлі Рагатка, Вяртун, Павел, і яны ўсе разам асцярожна апусцілі труну ў яму, у якую з-пад ног абсыпаўся пакрысе пясок, выцягнулі вяроўку.

— Спачывай, дружа,— сказаў Іван Сямёнавіч, зачарпнуў і сыпнуў на труну жменю пяску.

Следам за імі сыпнулі пяску і астатнія, акрамя родных, якія стаялі паблізу і галасілі. Пасля пажылы вясковец і Вяртун пачалі сыпаць пясок лапатамі.

Цёця Галя, пазіраючы на гэта, зноў самлела, упала долу, і сын зноў даваў ёй нюхаць нашатыр.

Засыпалі, здаецца, хутка, на магілку паклалі вянкі ад райана, сельсавета, саўгаса і школы, настаўніцы палажылі кветкі, па якія ездзілі ажно ў Мінск.

Павел бачыў, што людзі неяк супакоіліся, пачалі разыходзіцца, ля свежай магілы засталіся адны родныя, для якіх цяпер іхняе гора было яшчэ большым.

— Пайшлі, дарагія,— сказаў ім Іван Сямёнавіч,— хай ён спіць.

Цёця Галя з дзецьмі і ўнукамі падалася адсюль. За агароджаю яна як апамяталася, сказала: «Дзякуй вам, людзі, за пашану... Зайдзіце на жалобны стол».

Села ў кабіну і паехала дахаты.

Настаўнікі не пабраліся ў кузаў машыны, а купкаю падаліся пехатою.

— Вось і жыццё чалавека...— сумна, ківаючы галавою, прамовіў Іван Сямёнавіч.— Дачакаўся пенсіі, а адпачыць не прыйшлося... Вечны супакой...

— Можна ж было яшчэ дзесяць — пятнаццаць гадоў пажыць, паглядзець, як людзі жывуць...— падтрымаў яго Міхась Рыгоравіч.

— Яшчэ доўга і ўсе ў вёсцы, і мы ў школе будзем адчуваць, што няма ўжо яго,— сказаў Іван Сямёнавіч.— Бо страта вялікая...

Павел, ідучы побач з Ларысай, зірнуў на дырэктара і ўбачыў, што той неяк пастарэў за гэтыя дні, згорбіўся, хоць яшчэ дасюль хадзіў з высока паднятай галавой. Зусім ссівеў, галава стала белая, што снег, пад вачыма глыбокія сінявата-карычневатыя ўпадзіны. Відаць, што шмат гараваў і шмат перадумаў...

— Адыходзім пакрыху мы, старыя...— прамовіў Іван Сямёнавіч.— Вось даём вам дарогу. Ідзіце, далёка ідзіце... Усё бярыце ў свае рукі...

Ні Павел, ні Ларыса нічога не адказалі. Ды што было казаць? Яно ўсё і без лішніх слоў было ясна. Да трывогі ясна. Як светлы дзень. І крышку страшна. За новую ношку.

...На жалобным стале было шмат закусі, пітва, але ні піць, ні есці не хацелася: было не да гэтага...

Старыя жанчыны паспявалі. Пасля выпілі моўчкі, не запрашаючы адно аднаго, не стукаючыся чаркамі, і Павел адразу ахмялеў, адчуў яшчэ большы жаль. Ён нават не ведаў сам, што ў яго столькі было схаванага пачуцця...

Павел і Ларыса, стомленыя, расчуленыя, развітаўшыся з гаспадыняю і яе дзецьмі, вярталіся дахаты, калі ўжо схавалася ў згусцелыя на захадзе воблакі сонца, калі на дварэ пацямнела, добра пасвяжэла, пацягнула холадам, адчулася, што яшчэ і сёння будзе марозік. За ноч падмарозіць, сцягне ваду, якая назаўтра стане лёдам, будзе пад нагамі хрумсцець, але праз дзень-два, можа, ужо не будзе ні марозікаў, ні лёду, а выдасца большае цяпло і пачне пакрысе падсушвацца.

— Як цяпер будзе жыць цёця Галя? — пабедавала Ларыса, трымаючы яго пад руку і прытуляючыся.— Адна...

Павел стаміўся, адчуваў, што прамоклі ногі, ведаў, што стамілася і Ларыса, але яна пра гэта маўчала, ішла побач па міланьскай мокрай вуліцы ці часамі сыходзіла з ім на сцежку, што вілася ля плота. Апошнія тыдні, калі ўсё больш адчувалася яе цяжарнасць, яна часта кволілася, скардзілася, што ёй цяжка, блага, а вось цяпер — і многа не сплючы, і многа амаль нічога не трымаючы ў роце — маўчала.

— Будзе гараваць...— адказаў Павел, думаючы ўжо пра цёцю Галю.— Кожную хвіліну будзе адчуваць, што няма Алеся Трахімавіча...

Васілец так прамовіў, зірнуў крыху — і аж прыпыніўся: зусім нізка, над самымі верхавінкамі яблынь, ляцелі два шпакі. Іх, вестуноў вясны, яшчэ дагэтуль не было.

«Значыць, напраўду прыйшло цяпло, новае жыццё. Хутка-хутка яно зазелянее, закрасуе...»

Прыгледзеўшыся, Павел захваляваўся: убачыў знаёмага шпанка, лепш сказаць, не шпачка, а знаёмы матузок — той, што ён летась у жніўні прывязаў да нагі маладзенькага шпачка, які, ратуючыся ад ястраба, уляцеў у хату праз люфцік.

— Бачыш? — усклікнуў, паказваючы Ларысе шпакоў.— Той, злева, мой даўні знаёмы...

Яны прыпыніліся і паглядзелі па шпакоў. Тыя адно ля аднаго сядзелі на галінцы аблюбаванай ім шпакоўні, маўкліва, але, відаць, са шчасцем азіралі родную старонку, абдумвалі, як пачаць жыць, калі на дварэ яшчэ так няўтульна, халаднавата — ідзе холад ад мокрай, дзе-нідзе яшчэ са снегам зямлі, вісне здаровасць з астуджанага неба.