Генрых Далідовіч - Міланькі

Гаспадыня паклікала большую дачку-шасцікласніцу на печ, перадала той дзіця, а сама спаўзла з ляжанкі, абула паношаныя, але акуратныя валёнкі і падалася да нечы. Па яе твары нават цяжка было здагадацца: была яна супраць таго, што прыйшоў ён, ці паглядзела на гэта зусім абыякава.

Яна заслала на прыпеку старую газету, дастала вілкамі з печы і паставіла на яе чыгунок, зняла з яго накрыўку. У хаце адразу запахла кіславатаю капустаю, распаранаю костачкаю з мясам; пах гэты яшчэ пабольшаў, калі гаспадыня наліла чарпаком капусту ў міскі, паставіла іх на стол і з місак нясмела пачала падымацца пара. Пасля гаспадыня дастала з печы патэльню смажанага сала з мясам і катлетамі, схадзіла ў сенцы, у кладоўку, і прынесла місачку цвёрдых зялёных гуркоў, тады адчыніла шафку і ўзяла пляшку, заткнутую папяровым коркам.

— Дзеці папалуднавалі ўжо, то сядайце, Павел Мікалаевіч, перакусіце,— нарэшце гаспадыня ўсміхнулася, і ад гэтага неяк знікла яе бледнасць, твар яе папрыгажэў.

— Не, дзякую,— адказаў ён.— Я палуднаваў у сталоўцы.

Можа, з'есці гарачага ды свежага ён не адмовіўся б, але калі ўбачыў пляшку, то вырашыў адмовіцца: добра была яшчэ на памяці сённяшняя гаворка пра шкоду гарэлкі, былі на памяці і Сліжавы намёкі, каб не піць разам з Вертуном...

— Сядайце, калі ласка,— яшчэ раз ветліва запрасіла яго гаспадыня, завёўшы дзяцей у другую палавіну.— Вы не думайце, што я вельмі ўжо сварлівая, ніколі не дам яму нават выпіць. Калі якія госці ці іншая ёсць патрэба дома або і на старане ўзяць чарку, то чаму няможна павесяліцца крыху? Можна. Ці не раз гавару, прынясі пляшку і дома выпі...

Міхась Рыгоравіч моўчкі падышоў да стала і сеў у парозе на столачак, нічога супраць жонкі не гаварыў, паспрабаваў толькі лыжкаю капусту, а пасля яшчэ падсаліў яе.

— А ён... Ды вы самі ведаеце, колькі і дзе ён бярэ...— гаварыла гаспадыня, адкаркавала пляшку, паліла ў чарку Паўлу, крыху сабе, а мужу не паліла, паставіла ля яго пляшку.— Вось праз гэта ў нас і сварка...

— Ды перастань! — незадаволена сказаў Вяртун.— Ты ўжо пра гэта і напісала, і сказала!

— Мае ўгаворы ды сваркі не памаглі, дык няхай людзі ведаюць, ратуюць дзецям бацьку...— бадай, першы раз сёння зірнула на яго жонка.— А для школы — настаўніка...

Ён не вытрымаў яе позірку, апусціў галаву і пачаў наліваць з пляшкі ў сваю чарку.

— За ваша здароўе і за ваша вяселле, каб не цягнулі яго больш! — усміхнулася гаспадыня, стукнулася толькі з Паўлаваю чаркаю, выпіла сваю кроплю, зморшчылася, прыкусіла скрылікам хлеба і катлетаю.

— Дзякую! — усміхнуўся і Павел.— І за лад у вашай хаце!

— Закусвай,— буркнуў Вяртун, беручы відэльцам кавалачак мяса, а другою рукою — агурок.— Усё гэта, браце, жыццё...

— Па-ўсякаму і жыць жа можна...— сказала яго жонка.— Ды і самому думаць, як жыць, як сям'ю, работу і сябе глядзець... А глядзець трэба на Алеся Трахімавіча, дай бог яму здароўечка...— сказала, папрасіла прабачыць і падалася да дзяцей.

— Давай яшчэ па адной! — як толькі жонка выйшла, махнуў рукою, загарэўся Міхась Рыгоравіч.— Не магу: на душы пагана...

— Не, я больш не буду,— сказаў Павел і паставіў сваю чарку на надаконнік.

— Малайчына, што можаш так стрымацца! — як пазайздросціў яму Міхась Рыгоравіч, добра пазіраючы на яго.— А я не раз не магу... Ты ведаеш, я і сам сябе не люблю за свой характар,— прызнаваўся ён, падышоўшы і сеўшы блізка ля Паўла, часта плюскаючы вузкімі вачыма і неяк задзіраючы вышэй кірпаты нос.— Бо благі ў мяне характар... Сам ведаеш... І я сам бачу, што вы, маладыя, не любіце, што я не магу сказаць чалавеку горкую праўду... Ну, не магу! — ён ляпнуў сябе па грудзіне.— Усё баюся пакрыўдзіць, быць благім... Вып'ю — тады я смелы, тады я ўсё скажу... Хоць і за выпіўку сябе не люблю. Вот баба мая гаварыла: выпівай дома. Ну якая, скажы ты мне, дома гулянка, які інтарэс піць аднаму? Ніякай ахвоты. А вось у кампаніі... А ў кампаніі я не магу стрымаць сябе. Ад таго і сям'і блага, і мне, і людзей сорамна... Не люблю сябе... А некалі,— ён яшчэ прыблізіўся да Паўла,— я ж і ў рот не браў. У партызанах і на вайне, пасля вайны доўга... А пасля працавалі тут усякія, уцягнуўся з імі — не п'ю, дык не п'ю, як выпіў, хачу піць...

— Вось у нас і ўся бяда, сварка праз гэта,— прачыніла дзверы і сказала гаспадыня.— Я ж не кажу, што ён сям'і, гаспадаркі не глядзіць, гультай які, а кажу пра гарэлку, якая нялад прыносіць...

— Яна і праўду кажа, дармо, што злосная, кіпятлівая вельмі...— ціха прамовіў Вяртун.— Хоць усяго і не разумее, крычыць многа. Абы-што — у крык... А і ў мяне ж ёсць душа, і мяне зразумець трэба...— ён плюснуў вачыма, зморшчыўся, і Павел адчуў, каб той выпіў яшчэ болей, то зараз мог бы і заплакаць.— Ты працавіты і сумленны, і я цябе паважаю, бо сам такі, бо не хітрую, як наш адзін малады калега, а раблю, як умею...— ён паклаў Паўлу руку на плячо.— Раней, праўда, я думаў: вось пойдзе Рагатка на пенсію, і я стану дырэктарам... А цяпер бачу, што ты станеш хутка завучам, а пасля і дырэктарам, бо ў мяне і адукацыі, ведаў мала, аўтарытэту няма... Павер, бывае, што за год ніводнай новай кніжкі не прачытаю. То часу няма, то, павер, і ахвоты. Газеты, тэлевізар, чарка... А ты стараешся, шукаеш і знаходзіш. Хоць нялёгка і табе будзе кіраваць: вельмі яе сумленны ты ды сарамлівы... А на пасадзе дырэктара ці завуча, сам адчуваеш, трэба быць строгім, паважным. А я, напрыклад... Я прывык змоладу, што нехта больш за мяне ведае, больш смелы, загадвае, а я мушу толькі выконваць, слухаць усіх. Так што старайся змоладу пераламаць сваю нерашучасць, калі хочаш быць кіраўніком.