Генрых Далідовіч - Міланькі

Педсавет закончыўся. У настаўніцкай засталіся мужчыны.

Іван Сямёнавіч, чырвоны, узбуджаны, хадзіў па настаўніцкай, супакойваўся.

— Значыць, Павел Мікалаевіч, вы стараецеся, працуеце, а мы з Міхасём Рыгоравічам слаба кіруем, не памагаем вам? — запытаў ён у Васільца.— Маўляў, толькі што ходзім на вашы ўрокі... Ніякія мы ўжо не метадысты?..

— Па-першае, Іван Сямёнавіч, ні Ларыса Іванаўна, ні Таццяна Сяргееўна, ні я не так гаварылі,— спакойна адказаў Васілец.— А па-другое, ці варта пачынаць новы педсавет, новыя спрэчкі?

— Не,— не згадзіўся Іван Сямёнавіч.— Давай усё ж тое-сёе ўдакладнім. Прызнайся: не падабаемся мы з Вертуном вам як кіраўнікі?

«Які раўнівы і крыўдлівы гэты Іван Сямёнавіч! — падумаў Васілец.— Абы зачапіў, дык і нервуецца...»

— Вы ж самі ведаеце,— сказаў Васілец.— Мы яшчэ маладыя настаўнікі, лічы, толькі пачынаем працаваць. Шукаем, кідаемся туды-сюды, памыляемся, зноў шукаем... Дык вось нам і патрэбен мудры кіраўнік, які ведаў бы, як мы працуем, куды мы ідзём, дзе што ў нас добра выходзіць, што не ўдаецца... І не толькі ведаў бы, але і выводзіў бы нас на правільную дарогу... Вось пра што быў сэнс нашых выступленняў, а не пра асабістыя нашы пачуцці да вас...

Іван Сямёнавіч памаўчаў.

— Дзівакі людзі! — парушыў маўчанне Сліж,— У Галінавічах завучы і дырэктар прыдзіраюцца, дык там настаўнікі бядуюць. А ў нас не прыдзіраюцца — і ўсё роўна бядуюць...

Іван Сямёнавіч нахмурыўся, махнуў Сліжу рукою: маўчы лепш. Не крыўляйся.

— Канечне, калі хацець цішыні, калі баяцца паварушыцца, дык так добра. Прыйшлі раз ці два разы на тыдзень да цябе на ўрок, пасядзелі, і ўсё... На другі тыдзень зноў раз прыйшлі... Але ці так уведае завуч, дырэктар, як ты працуеш, дзе табе трэба памагчы? Вось і бывае: Алесь Трахімавіч ні завуч, ні дырэктар, а больш памагае. Бо ён разбіраецца, як ты працуеш... Нешта добра раіць, падказвае... І без папрокаў, без загадаў, з вымовамі... Вымову лёгка даць, а вось разабрацца, памагчы настаўніку ў яго рабоце... Вось і педсаветы, нарады бываюць, адкрытыя ўрокі, даклады чытаюцца... Але здаецца, што яны часта — не аналіз нашай работы, не накірунак для будучага, а толькі так, дзеля птушачкі. Бо трэба ж праводзіць...

— Ну як? — горка ўсміхнуўся Іван Сямёнавіч, кіўнуў Вертуну.— Сячэ нас з табою пад корань!

Вяртун маўчаў. Мусіць, не мог падтакнуць Івану Сямёнавічу, як не мог і «напасці» на Васільца: сёлета некалькі разоў схадзіў на яго ўрок, але ні разу добра не пагаварыў. Толькі і буркнуў: «Ды ўсё добра». Ці не разабраўся ні ў чым, ці не змог сказаць праўды.

І Сліж маўчаў. Прыслухоўваўся, як працягнецца сутычка Івана Сямёнавіча і Васільца. Ведаў добра: жартам тут не абыдзешся. Як і знаў: раніла дырэктара крытыка. Даўно ён ужо яе не чуў, дык і перажывае цяпер.

— Ну, я пайшоў...— потым замітусіўся ён.— Заданне маю, дык... усяго добрага ўсім.

— Будзь здароў,— адказаў яму Іван Сямёнавіч, падышоў да стала, дрыготкаю рукою наліў з графіна вады, выпіў.

Потым прыкрочыў да акна, адхінуў занавеску і зірнуў на двор, у цемень. Плечы яго неяк апалі, і стройная яго постаць абсела, неяк раптоўна пастарэла.

Вяртун махнуў Васільцу рукою: і ты ідзі, няхай Іван Сямёнавіч пабудзе адзін...

...— Ну, што ты скажаш пра сённяшні наш педсавет? — калі яны засталіся ўдвух, калі крыху памаўчалі, запытаў Іван Сямёнавіч.— Пра нашу сённяшнюю гамонку пра вучобу ў школе, пра ролю класнага кіраўніка?

— Задзіраюцца наглыя маладыя...— адказаў Міхась Рыгоравіч.

— Ды не мякенькія, як здаецца на першы погляд...— згадзіўся Іван Сямёнавіч.— Не абы-якія да працы..

— Васілец усіх падбівае...

— І што ты пра яго думаеш?

— Ну...— прамовіў Вяртун і запнуўся. Не ведаў, здаецца, што сказаць, бо не знаў, што цяпер думае ён, Іван Сямёнавіч.— Не просты ён...

— А хто просты? Ды няма простых. Усе са сваім характарам... Светапоглядам, лёсам... А як Васілец, дык ужо і асоба. Стараецца працаваць, працуе творча. Дома шмат чытае, на ўроках эксперыментуе, шмат пасля ўрокаў з дзецьмі займаецца, які добры альбом зрабіў. Падняў ва ўсіх аўтарытэт нашай школы... І сёння яго выступленне дзелавое было...

Вяртун сядзеў за сваім сталом, маўчаў. Цёр высокі лоб.

— Словам, браце, як не горка, але трэба нам, старым, ужо нашу моладзь не толькі на словах, але і на справе прызнаваць...— сказаў Іван Сямёнавіч, зноў пачаў хадзіць па настаўніцкай. Так яму было лягчэй гаварыць,— Мы зрабілі нямала і ў свой час на вышыні былі. А цяпер пастарэлі, дык і адсталі ад навукі. Стаміліся, ідзём з тым багажом, што і год пятнаццаць таму назад быў у нас. Шмат пусцілі на самацёк. Робім па прынцыпу: абы дзеці ў школу хадзілі, абы ўрокі былі... Мы і самі сабе не хочам прызнацца, што гэтак пачалі працаваць. Баімся навінак, бо яны нам ужо не па сіле. Стрымліваем ініцыятыву маладых, асцерагаючыся, што не разбяромся ў тым, чаго яны хочуць, ды што нам будзе шмат клопатаў... Некаторыя маўчаць, а некаторыя і не маўчаць... Вось і сёння каторыя па-добраму прымусілі нас праглынуць горкія пілюлі... Мы з табою няблага робім як настаўнікі, але вельмі кепска як завуч і дырэктар... Лічы, кожны ў нас сам па сабе працуе, без нашай лініі... У нас якая лінія? Каб менш двоек ды троек было, пропускаў, парушэнняў дысцыпліны... Але ж гэта, як сам разумееш, вынік нашай працы, а лінія павінна быць творчая, пошукавая. А на які пошук мы з табою накіроўваем нашу моладзь?