Генрых Далідовіч - Міланькі

Усе апрануліся, развіталіся і падаліся дадому.

— Я шчыра рад, калега, што ты цяпер мой намеснік,— загаварыў Іван Сямёнавіч, ходзячы па настаўніцкай.— Даўно ўжо школе патрэбен завуч, які працаваў бы па-творчаму, быў бы больш строгі. І я даўно меў на цябе вока...— пасля прыпыніўся і ўсміхнуўся.— Што, страшна?

— Ды страшнавата,— усміхнуўся і Васілец.— Дагэтуль я ведаў ужо, як і што рабіць, а цяпер вось зноў трэба пачынаць спачатку. Ды зусім новую работу.

— І нас на завучаў і дырэктараў у інстытутах не вучылі,— адказаў Іван Сямёнавіч.— Самі вучыліся. Так што і ты сам вучыся, спадзявайся толькі на сябе, на свае сілы. Чытай, практыкуйся ў школе... Магу тое-сёе даць пачытаць, пасля, можа, на курсы ў Мінск, у абласны інстытут удасканалення настаўнікаў, з'ездзіш, падвучышся. Словам, не прападзеш. Але ладзься адразу на кіпучую работу. Сам жа ведаеш, трэба нам крыху ўжо выбівацца з залатой сярэдзінкі, у людзі выходзіць...

Васілец, выйшаўшы са школы, падаўся не дадому, а на могільнік.

Там ціха шумелі, шапталіся з ветрам высокія сосны, ужо асыпаўшы крыху на белы дол перамёрзлых ігліц, лёгкай тоненькай кары; помнікі — з зоркамі, з крыжамі — былі маўклівыя, з белымі снежнымі шапкамі.

Па пратаптанай сцежачцы Васілец падышоў да шырокай, белага колеру агароджы — за ёю стаяў высокі помнік на граніце. Яму адразу ўсміхнуўся яшчэ зусім не стары, сярэдніх гадоў, Алесь Трахімавіч — партрэт яго быў за шклом у невялікай круглай нішцы помніка.

«Добры дзень, даражэнькі! Ну, што задумаўся? — здаецца, так прывеціў яго бадзёры позірк былога старэйшага сябра.— Баішся, што не адолееш новай работы? Не бойся. Адолееш, даражэнькі, адолееш. Абы пастараўся... Помніш жа, у першы год работы і настаўніцкая праца не зусім клеілася, а вот потым пайшла...»

«Але ж тады былі побач вы...» — падумалася Васільку.

«А што — словы мае не засталіся ў памяці? Га, даражэнькі?»

«Засталіся...»

Васілец; прыпыніўся ля агароджы, паглядзеў на помнік, на здымак і на подпіс пад ім, на букецік амаль яшчэ свежых, толькі змёрзлых кветак. Іх, мусіць, прывёз здалёку ды паклаў сюды, на магілу, нейкі былы вучань Алеся Трахімавіча. Справа магілы было вольнае месца. Яго пакінула сабе на вечны спачын жонка, цёця Галя.

Сціх неўзабаве хваёвы шум, на хвіліну як бы усё замерла. Потым пасыпаўся долу сухі снег, недзе далёка бліснула сонца. І ўсё гэта было і нова, і вечна, як само жыццё.

«Цяпер ваша. пара...— здаецца, усё гаварыў Алесь Трахімавіч.— Жыць, працаваць, падмяніць тых, хто стаміўся, замяніць тых, хто ўжо прыйшоў сюды... І я веру, даражэнькі, што вы не пашкадуеце свайго здароўя, сваіх сіл дзеля тутэйшых дзяцей, дзеля розуму на зямлі... І слухайце заўсёды сваё сэрца: яно заўсёды суддзя і дарадца, ніколі не падманвае. Таму і вы яго старайцеся не падмануць...»

І, здаецца, Алесь Трахімавіч падміргнуў яму, усміхнуўся, а сам нібы знік. У нейкую недасяжную глыбіню, а то нават і ў вышыню. Але ўсё яшчэ чуўся яго голас, голас старога мудрага чалавека...

Сёння ў Ліліі Іосіфаўны быў вельмі важны дзень. Больш чым святочны.

Яна раненька, калі яшчэ было цёмна, паднялася, зрабіла пышную прычоску, надзела новую спадніцу, жоўтую махеравую кофту, начапіла на шыю кулон на залатым ланцужку, прыпудрылася — і аж сама сабе сёння спадабалася. Здаецца, вельмі пахарашэла. Відаць, таму, што было свята ў душы.

Калі ішла да школы, настрой яшчэ палепшыўся: прамінаючы нізкія, амаль пры самым небакраі, бела-чырвоныя воблакі, падымалася вышэй, на бязвоблачнае шэра-блакітнае неба, вялікае чырвонае сонца, заліваючы наваколле чароўным ранішнім святлом ды маючыся даць удзень шмат сонечнай празрыстасці. Над усёй вёскай, лёгка і амаль нябачна ўзнімаючыся з комінаў, вісеў блакітным воблакам сівы дым, ружовіўся ад сонца ды падсіньваўся ад неба, падымаўся ўверх, расплываўся ў глыбізне блакіту, крышку прыбельваючы яго. Яра пёк зласнаваты з раніцы мароз, каб пасля раптоўна адпасці; вакол усё на зямлі было беленькае ад снегу і інею. Усё абяцала сонечны іскрысты дзень.

Ужо і ля школы хацелася яшчэ і яшчэ пабыць на дварэ. Аж пазайздросціла настаўніку фізкультуры: сёння ён гэтулькі пакатаецца з дзецьмі на лыжах!

— О, якая сёння наша Лілія Іосіфаўна файная! — здзівіўся Іван Сямёнавіч, як толькі яна зайшла ў настаўніцкую і павіталася. Ён сядзеў за сваім сталом, пазіраў ды слухаў, пра што ўсе гавораць між сабою. Падняў уверх густыя бровы, ківаў галавою.

Лілія Іосіфаўна зачырванелася, нібы апранула ўсё гэта, што было на ёй, не сваё, а чужое, пазычанае. Век пакутавала з-за гэтага праклятага сораму. Але век не магла і паадолець яго. Абы ледзь што — саромеецца.