Генрых Далідовіч - Міланькі

— Ну, як ведаеш,— адказаў Іван Сямёнавіч.— Давай тады ты, таварыш завуч,— і з усмешкай зірнуў на Васільца.

«Ці не помсціць за што Іван Сямёнавіч Вертуну? — падумалася Ліліі Іосіфаўне.— Ці Вяртун зацяўся, крыўдзіцца? Змяніўся ж зусім...»

Васілец паружавеў, падсунуўся бліжэй да дырэктаравага стала. Відаць, хваляваўся: як-ніяк гэта была не толькі гутарка пра яе ўрокі, але і яго першая сур'ёзная проба завучаўскіх сіл.

— Як мне раілі завуч Галінавіцкай дзесяцігодкі, у райана ды ў педкабінеце,— прамовіў Васілец, чамусьці стараючыся ні на кога не пазіраць, а глядзеў на стол, на свае паперы, хоць з іх і не чытаў,— завучу трэба не толькі кожны дзень два ці тры разы знянацку, ні з таго ні з сяго хадзіць на нечыя ўрокі, а найбольш трэба старацца загадзя ведаць, на чые трэба схадзіць урокі, дзеля чаго...

Усе моўчкі слухалі, як чакалі: ну, як павядзе па-новаму работу малады завуч?

— Раілі завучы, метадысты перш за ўсё франтальны кантроль,— хваляванне ў Васільца, здаецца, пакрысе супакойвалася.— Гэтак можна праверыць, як выкладаецца мова і матэматыка ў нейкім адным класе, а то і ва ўсёй школе, франтальна абзорным можна праверыць, да прыкладу, як бывае паўтарэнне на ўроках. Вось вывучэннем сістэмы работы настаўніцы Ліліі Іосіфаўны мы пачалі тэматычны кантроль... Як мы ўсе ведаем, як гэта заўсёды гаворым на педсаветах, наша школа каторы ўжо год «вырашае праблему актывізацыі мысліцельнай дзейнасці вучняў», дык трэба нам паўней уведаць, як гэта бывае на ўроках матэматыкі, фізікі, хіміі, геаграфіі... Абагульняюча-класным спосабам можна праверыць, да прыкладу, чацвёрты клас, паглядзець, як у ім ідзе прадметнае павучанне, што там упершыню...

— Вельмі правільна! — не ўтрымаў, перапыніў Іван Сямёнавіч.— Даруй, Павел Мікалаевіч, што перабіваю, але хачу сказаць, каб чулі ўсе: праграму для сябе як для завуча ты намеціў добрую і прадуманую. Вось іменна: нам трэба старацца, каб метадычная работа была планавая і навуковая!

— Калі задумалася паглядзець, як выкладае Лілія Іосіфаўна ўрокі мовы ў шостым класе,— перачакаўшы, пакуль дагаворыць дырэктар, загаварыў зноў Васілец,— дык хацелася ведаць, што і як вывучаецца на ўроках: мова ці толькі граматыка? А разам з тым хочацца ведаць, як з гэтым і па ўсёй школе?.. Ад гэтага ж залежыць, ці добра нашы вучні пішуць, складна думаюць, могуць кеміць, ясна выказваць свае думкі не толькі на ўроках мовы і літаратуры, але і на ўроках матэматыкі, фізікі, гісторыі, біялогіі... Дзеля гэтага стараўся прыкмеціць, як і па чым настаўніца рыхтуецца да ўрокаў, якія ў яе метады і прыёмы, што яна вылучае галоўным на ўроку, як і што паўтарае з пройдзенага, як злучае навуковасць з эмацыянальнасцю, якую праводзіць работу па фармаванню ў вучняў паняцця літаратурнай нормы беларускай мовы... Пабываўшы запар на некалькіх ўроках, прагледзеўшы вучнёўскія ізлажэнні, хочацца з радасцю сказаць: Лілія Іосіфаўна стараецца і любіць, умее працаваць, і шмат чаму ў яе можна павучыцца...

Яна з увагаю слухала — Васілец хваліў і хваліў яе. Ад радасці яна аж не ўсё разумела. Не таму, што іменна яе хваляць, а таму, што яе работа падабаецца, што бачаць і паважаюць яе шчырасць.

— Есць яшчэ для Ліліі Іосіфаўны і праблемы, ёсць ёй яшчэ над чым падумаць...— пасля, пад канец сваёй гаворкі, сказаў Васілец.— Вось, напрыклад...

«Раней, калі пачыналі гаварыць пра гэта, я саромелася, а то і з болем перажывала, што яшчэ нечага не дарабіла. Цяпер, слухаючы Васільца, не саромлюся. Адчуваю: ён малады, але ўжо шмат ведае і штосьці раіць мне рабіць іначай, лепей...»

— Ліліі Іосіфаўне трэба яшчэ глыбей прадумаць, як праводзіць работу над памылкамі, бо вучні зноў і зноў робяць іх на тыя ж правілы, што яны ўжо праходзілі. І пасля таго, як была ўжо работа над гэтымі ж памылкамі... Трэба шукаць новыя віды работ... Усім нам, моваведам...

«Трэба»,— згаджалася ў думках Лілія Іосіфаўна.

— Ну, зусім някепска, калега, на пачатак! — прамовіў Іван Сямёнавіч, калі нарада прайшла і амаль усе разышліся, засталіся толькі ў настаўніцкай утрох — ён, Васілец і Сліж,— Так што напраўду бяры з маладым здароўем, са свежымі ведамі ды з маім вопытам усю вучобу, метадычную работу ў школе ў свае рукі. А я ўжо, буду думаць больш пра гаспадарку...— ён усміхнуўся, паказаў, што ведае, пра што гаварыў загадчык райана з Васільцом,— Так што ты ў пару стаў тут на готы трон... Старайся, пасля як знойдзеш... Бо ўсё, што закідаеш наперад, не прападае, бывае да патрэбы... Хоць ты, калега, гэтыя тыдні і сёння шмат папрацаваў, хоць не зусім стаіш за цякучы, за знянацку так сказаць, кантроль, але застанься, братка, на другую змену,— потым папрасіў ён, а сам пайшоў да вешалкі, згорбіўся.— Трэба памагчы неяк нашай новенькай, ніяк яна не можа стаць на ногі. Я сам памагаў бы ёй далей, ды нешта мне сёння нездаровіцца... Прыйду ўжо сюды пад канец змены.