Леанід Дранько-Майсюк - Акропаль

Літаратурныя матэрыялісты, вядома ж, пасмяюцца з такога тлумачэння Апалінэравай смерці. Ім цяжка ўявіць, што юны славянскі век, гэты шалёны падлетак усё яшчэ не спазнаў рацыянальнай запаволенасці, што ён узрос на нервовых рыфмаваных рытмах і на палыновай неўладкаванасці, якая вельмі часта прачынаецца ў паэце, у якім хоць кропля славянскай крыві, ранняй смерцю.

Прадчуваючы сваю раннюю смерць, Апалінэр спяшаўся пісаць і пісаў з асалодаю. Вершы, паэмы, эсэ, навелы, раманы. драмы, рэцэнзіі, артыкулы, нататкі з вернісажаў, фельетоны, маніфесты, футуралагічныя тэксты, візуальную лірыку, нават крытычныя і вершаваныя містыфікацыі, калі выступаў у друку ад імя жанчыны, і, нарэшце, любоўныя лісты (самае цудоўнае, што можа стварыць паэт!) — такі ягоны жанравы акіян, на берагах якога і па сёння свецяцца жамчужыны чытацкіх здагадак і меркаванняў. Пражыві ён яшчэ хоць некалькі год — з'явіліся б і кінасцэнарыі, бо ён любіў кіно, бо ён верыў, што мастацтва рухомых ценяў дасць паэзіі новае бачанне. Не трэба асаблівай крытычнай праніклівасці, каб зразумець, што ягоныя паэмы «Зона», «Прывід воблакаў», «Музыкант з Сен-Мэры» — перш за ўсё маналагічныя сцэнарыі, на жаль, яшчэ не ўвасобленыя на экранным палатне...

Калі паміж творчасцю і жыццём не існуе ніякае мяжы, тады ўсё метафізічнае набывае прывабную рэчыўнасць і надыходзіць пара найбольшае артыстычнае ўдачы. Тады можна выведваць самыя розныя таямніцы з рамантычных фаліянтаў Мюсэ і Лямарціна, а сваю прозапаэзію весела ствараць на бесклапотных рэстаранных рахунках.

I можна таксама без асаблівага этыкету заходзіць у прывідны музей сімвалізму і гарэзліва дэманстраваць там свае густа спісаныя рукапісы, не зважаючы на асноўнае папярэджанне Стэфана Малармэ: паэту трэба баяцца паперы, бо яна заусёды прымушае вымавіць лішняе слова.

Болей таго, можна пасмяяцца з гэтага аграфічнага папярэджання: ці не прыгожанькі афарызм?

ці не рабскае перайманне вопыту Валантэна Канрара [ 5 5 Валантэн Канрар (1603—1675) — пісьменнік, выдатны стыліст, сакратар Французскай Акадэміі. ]? ці не самая вялікая пісьменніцкая самаахвярнасць?..

Ведаючы, што Малармэ не вызначаў прадмет, а імкнуўся гіпнатычна ўнушыць яго, што для Малармэ не існавалі паняцпе і значэнне прадмета (ці амаль не існавалі), — існавала толькі музыка, можна яшчэ бяскрыўдна пакпіць і з разнамоўнай кагорты яго прыхільнікаў: ці ж магчыма, не вывучыўшы французскую мову, зразумець і палюбіць паэзію Малармэ, калі ў ёй гучанне слова ставіцца вышэй за яго сэнс?!

Дык вось, усё можна і ўсё эстэтычна дасягальна, калі паміж творчасцю і жыццём не існуе ніякае мяжы; калі элегантнасць паходкі супадае з элегантнасцю думкі; калі новы гальштук прыносіць тую ж асалоду, што і новы радок!

У прывідным музеі сімвалізму надыходзіла й шкадаванне. Параўноўваючы паветраныя тэксты Малармэ з метафарычным аскетызмам Жуля Рэнара, Апалінэр шкадаваў: тое, што настаўнік сімвалістаў мог цудоўна напісаць, ён цудоўна прагаварыў сваім вучням і, стварыўшы з сябе літаратара-легенду, амаль што знішчыў сябе як літаратара-практыка.

I Рэнар, апанаваны прагавітай ашчаднасцю пісьма, паволі знішчаў сябе, усё лепшае з напісанага хаваючы ў дзённік. Праўда, у дзённіку ён не збаяўся паперы, падпарадкаваў яе свайму парадаксальнаму алоўку і — сам герметыст — кінуў саркастычны шар у яшчэ больш герметычнага аўтара славутага «Лебедзя»: вершы Малармэ на французскую мову не перакладаюцца!

Мусіць, гэта першая крытыка маларміянскага культу чыстага аркуша паперы, таго самага культу стылёвай ашчаднасці, якому Апалінэр надаў новую візуальную змястоўнасць і стварыў культ тэкстуальна новай старонкі. Як і яго сябры мастакі, ён не любіў чыстую паперу — паперу без малюнкаў, без вершаў...

У скверык зайшлі японцы-марсіяне. Яны зрабілі два здымкі — сфатаграфавалі бронзавую галаву і сам пастамент з таго боку, дзе было выбіта імя Пікасо, напалову закрытае парожняй аранжавай бутэлькай.

Бяскрылыя гукі рэстаўрацыі, як бязгнёздыя істоты, раз-пораз пераляталі з абаптва Сен-Жэрмен дэ Прэ на зялёны дах Люксембургскага палаца, і я ўспомніў сёння знойдзенае: «...Каханых прыме Люксембургскі сад...», і мне спадабалася назіранне, што ў дні, скупыя на сонца, парыжскія галубы не палохаюцца бяскрылай рэстаўрацыі і, забываючы пра славутае лісце на галаве паэта, шукаюць сабе спажывы на доле. Я палюбіў нябесную пахмурнасць, зеленаваты колер якой так падобны да таго вечароваіа колеру, які можна ўбачыць толькі ў сярэдзіне астравай сцябліны.