Леанід Дранько-Майсюк - Акропаль

Вулічныя артысты танцавалі не стамляючыся. Яны высока ўздымалі над сабою страусавае пяро самазабыўнае асалоды. I сапраўды, лёгка паверыць, што гэта тыя французы, якія ўсё на свеце праскачуць.

— Не глядзіце на іх, яны не майстры. Была адна танцорка... З Корсікі!.. Я люблю яе... — ён паказаў мне скамечаную рэпрадукцыю афішы Тулуз-Латрэка, на якой весялілася жанчына-дзіця, што заўчасна асляпіла сваё дзяцінства паўлінавым агнём эстраднага адзення.

— Яна засілілася на сваім паяску, — празвінеў яго шэпт, і скамечаная афішка на маіх вачах пацямнела.

Неяк я дамовіўся з А., што тое чорнае, што ўзнікне паміж намі (чорнае слова ці нават чорнае адценне), мы будзем пакідаць на 315-й старонцы рамана Дастаеўскага «Падлетак». Вядома ж, у нашай дамоўленасці ўсё магло быць іншым — і старонка, і раман, і аўтар. Але я назваў менавіта 315-ю старонку і менавіта раман Дастаеўскага «Падлетак». Назваў зусім выпадкова. Мусіць таму, што гэты раман якраз ляжаў на маім пісьмовым стале... Калі ж перачытаў выбраную старонку — доўга шкадаваў. У тым выданні рамана, якое ёсць у мяне і ў А., на самай сярэдзіне 315-й старонкі чарнее перадсмяротная запіска юнай пакутніцы, для якой, як і для танцоркі з Корсікі, пятля сталася акном у свет вечны...

Танцоры тым часам танцавалі нешта вясёлае, нешта сярэдняе паміж бесклапотнай бутадай і нашай полькай.

За суседнім столікам сядзела флаконападобная дзяўчына і не без цікавасці назірала за намі. Яе маленькі фотаапарат піскнуў, як грачаня, і схаваўся ў сумачку. Дзяўчына сфатаграфавала батфорт з ружаю, якую, загаварыўшыся, мой павадыр выставіў як напаказ. Дзяўчына закурыла, бліснуўшы срэбным пярсцёнкам, і тытунёвы дым, пацалаваўшы срэбра, выплыў з-пад малінавага тэнта.

— Навошта вам гэтая ружа? — спытаў я.

— Гэта ружа незадаволенасці. Я ўсміхнуўся.

Ен схаваў у кішэню афішку і растлумачыў:

— Хай малады пан не здзіўляецца. Я кажу пра сваю старэчую незадаволенасць. Я крыху паэт. Усе палякі крыху паэты.

Я хацеў заплаціць за божоле і мюнстарскі сыр, але ён перапыніў мяне, дастаючы партманет:

— Плачу я... але грашыма пана!?

— Учора на канаце пан зарабіў пяцьсот франкаў. Я абышоў натоўп, назваўшыся кампаньёнам пана, і сабраў грошы.

Пры такой амуніцыі, падумаў я, зноў аглядаючы яго батфорты і шпагу, гэта няцяжка было зрабіць.

Вуліца Рамбуто нас вывела на Бульвар Себастопаль, па якім як у бок Сены, так і ў бок Усходняга вакзала ішлі вясёлыя негры. Толькі негры! Мы апынуліся ў сярэдзіне Чорнага акіяна. Вакол нас перакочваліся, не сутыкаючыся адна з адною, густыя негрыцянскія хвалі.

— Географы памыляюцца, упарта праводзячы ўсходнюю мяжу Еўропы па Уральскіх камянях, — сказаў Непрыкаяны Паляк. — Еўропа канчаецца паміж Варшавай і Брэстам над Бугам. А на гэтым бульвары яна ўжо даўно скончылася і наогул знікла.

Шумны бульвар Себастопаль ілюстраваў сабою няўхільнае дэмаграфічнае ператварэнне Еўропы ў Афрыку.

Мы прыйшлі на лютэцны востраў Сітэ, і над раздвоенай Сенаю прагучалі для нас дзве скрыпкі, два альты і дзве віяланчэлі — секстэт жаданага спакою і старасці.

— Учора малады пан быў на канаце, а я хаджу па сваіх канатах. Яны заўсёды ўзнікаюць там, дзе бываю я. Зірніце ў неба. Гэта яшчэ адзін мой канат. Ен працягнуты ад станцыі метро Сітэ да станцыі Сен-Мішэль. Мне якраз туды.

Непрыкаяны Паляк узышоў на с в о й канат і лёгкай хадою маладога ўлана пакрочыў над Сенаю. Ужо здалёку ён крыкнуў мне:

— Цар Асархадон адбудаваў разбураны Вавілон! А хто нанова адбудуе Парыж?!

Я глядзеў яму ўслед і бачыў хісткі абрыс ягонай старасці, пазбаўленай спакою.

Лёс не саромеецца такіх людзей, адкрыта гаворыць ім: «Ваша хвароба невылечная». Але яны, расліны з парушаным коранем, не вераць лёсу — не вераць датуль, пакуль срэбнае львяня не ўзбунтуецца і не раздзярэ шаўковы матузок...

Востраў Сітэ закалыхаў мяне, як соннае расчараванне будучыняй.

Раманская архітэктура, астматычна задыхаючыся, на Сітэ акрыяла, набыла лёгканябеснае дыханне і нарадзіла двухгаловую базіліку — раннегатычную Сірату, якая першая цяпер стаіць у доўгай чарзе па новае тысячагоддзе.

Дзве скрыпкі, два альты і дзве віяланчэлі вялі сваю бясконцую бяседу, раз-пораз апускаючы доўгія смыкі ў дубовую бочку з чырвоным віном, пакінутую ўсім нам дбайнымі парызіямі. Хмельныя цяжкія кроплі зляталі з бліскучых струнаў на пыльныя крылы галубоў і белыя партупеі наліцэйскіх.

Я глядзеў на вітражы базілікі і ўспамінаў, што чырвонае віно такое ж, як і дзённае святло, прапушчанае вітражамі. На мяне наплываў толькі чырвоны колер. Усе астатнія — сіні (Божай Маці), зялёны (д'ябла) і фіялетавы (пакуты) саступілі пераможнай чырвані.