Генрых Далідовіч - На новы парог

«Няўжо гэта я такая?» — здзівілася.

Не вытрывала, здаецца, чужога позірку той малазнаёмай жанчыны, адвярнулася. Яшчэ ж зусім нядаўна, здаецца, з гэтага люстэрка пазірала на яе юная, вясёлая, без ніводнай маршчынкі дзяўчына.

— Ну, чаму не ідзе дадому тата? — ужо ў каторы раз за вечар запытаў сын.

— Відаць, сход зацягваецца...— ужо выціраючы ручніком талерку, ціха адказала.

— Няхай бы сёння тата быў дома...

— Яму няможна, сынок, парушаць дысцыпліну... Пачакаем яшчэ. На, расстаўляй талеркі, кладзі відэльцы і нажы...

Віктар узяў ад яе пасуду і пайшоў да стала, моўчкі расставіў. Вярнуўся па відэльцы і нажы. Малайчына, ужо даўнавата памагае ёй ва ўсім пры доме. Больш, чым бацька.

— Кожны дзень тата некуды ўсё ходзіць...— не вытрываў, паскардзіўся.— Мала і дома бывае... А калі і бывае, дык чытае ці піша. Падыдзі, папытайся пра што, дык адразу ж адганяе. «Не замінай!»

— Што ж зробіш, сынок,— адказала. Знарочыста бадзёра.— Тата наш вельмі заняты чалавек. Ён ахвяруе не толькі сваім вольным часам, але і...

Стрывала, не вымавіла: «...і намі...»

Сын замаўчаў. Моўчкі раскладаў на стале нажы і відэльцы. А яна ўжо думала: гэта толькі на першы погляд здаецца, што ўсё ў жыцці ідзе само па сабе, а на самай справе ўсё рухаецца па сваіх законах і прычынах. Таму, канечне, ёсць нейкія вялікія прычыны, што Павел змяніўся, адбіўся ад сям'і. Відаць, усё гэта не апраўдаеш толькі тым, што ў яго шмат работы. І яшчэ ёсць нешта — можа, і самае важнае,— што паклала свой след на яго характар, паводзіны. Што тое самае важнае? Дык хіба гэта так лёгка ўведаеш! Бо Павел у апошні час не любіць шмат гаварыць, разважаць, стаў нейкі задумлівы і нібы патайны.

— Усё,— сказаў Віктар.— Я выйду, мама, на двор. Пагляджу: можа, ужо ідзе тата?

— Выйдзі, сынок, зірні,— дазволіла яна.— Апраніся толькі цёпла. Лістапад ужо ж на дварэ.

Запаліла святло: неяк раптоўна сёння сцямнела, згусцілася вячэрняя шэрань. З незадавальненнем зморшчылася: цесна і няўтульна. Паставілі вось у куце, каля акна, шафку з кнігамі, стол, збоку — столік для Паўла, пры перагародцы — ложак, дык, лічы, і не павярнуцца. Шафа і іхні тэлевізар — у гаспадарскім пакоі. У Міланьках, як кватаравалі ў Анці, было нашмат вальней: там мелі за сабою палавіну хаты. А тут толькі невялікі пакойчык. Калі адчынілі тут, у Вішнёўцы, сярэднюю школу, дык, хочаш ці не хочаш, трэба было перабірацца сюды. Каб і самім, і Віктару было блізка да школы. Вось і апынуліся на новай, цеснай і няўтульнай, кватэры.

Сын неўзабаве вярнуўся з двара.

— Нідзе няма таты,— адразу, з парога, паведаміў.— Кантора ўжо зачыненая.

— Значыць, у таты заявіўся нейкі новы клопат...— ціха прамовіла, ледзь стрымалася, каб не пачаць абурацца ці ўсхліпнуць ад крыўды,— Распранайся, сынок, тата зараз прыйдзе. Ён жа добра ведае: у цябе сёння дзень нараджэння...

Сын моўчкі пачаў скідаць летась яшчэ даўгаватае, а сёлета ўжо закароткае яму паліто.

«Некуды пайшоў. З Хаміцам ці з Іванам Карпавічам...— падумала, села на ложак, узяла ў рукі кнігу. Але толькі пазірала на старонку, не чытала.— Хоць сёння павінен быў не пайсці...— Падняла кнігу, каб схаваць ёю вочы, якія раптоўна ад крыўды засланіў нейкі туман.— І чаму ён цяпер такі? Некалі, як ажаніліся, як заявіўся Віктар, не мкнуўся ні да ніякай кампаніі, быў уважлівы. Адпрацуе — і адразу ж дадому. Да яе і сына. А цяпер... Ці гэта я ва ўсім вінаватая? Можа, залішне дала яму патолі?»

Павел вярнуўся позна. Калі і ёй і сыну ўжо надакучыла чакаць, калі яны абое ледзь не пазасыналі.

Яшчэ па яго хадзе ў сенцах, а пасля па гаспадарскай палове хаты Ларыса адчула: не так ідзе, як звычайна. Значыць, падвесяліўся добра сёння.

Зайшоў. Запыніўся і ўсміхнуўся вінавата, пазіраючы то на яе, то на багаты стол. Яна, лежачы, не падняла галавы, прыкінулася: так учыталася, што яго не заўважае. І сын падтрымлівае, ляжыць за ёю каля сцяны і не падымае галавы.

— Ну, прабачце,— усміхнуўся, з пафасам прыклаў руку да грудзіны.— Як пісаў паэт: «Я памыліўся. Я не адмаўляюся. Пакорліва схіляю галаву. Але галоўнае не ў тым, што каюся, а ў тым, што непакорліва жыву».

Яна, хоць і кіпела ўсё на сэрцы і ад яго позняга вяртання, і ад гэтай гарэзнасці, маўчала. Канечне, каб не гаспадары за перагародкаю,— а яны цяпер дзіўна прыціхлі, — яна не змаўчала б, выгаварылася. Са злосці прыкусіла толькі ніжнюю губу.

Ён жа, ужо зніякавеўшы, скінуў куртку, капялюш. Цікуючы краем вока, аж неўзлюбіла: во, і не наклалі вельмі на яго гады ніякіх слядоў. Малады, без залысін і без маршчын, стройны і худаваты. Але тут жа і суцішыла свой гнеў: каму зайздросціць, за што?!