Генрых Далідовіч - На новы парог

— Угу.

— Вот твайму стрыечнаму брату, Косціку, не будзе хацецца гэтак. Ён жыве ў горадзе, не бачыў таго, што ты бачыў. Ён да другога прывык. А ты бачыў, і калі адліга пачынаецца, і калі якія птушкі прылятаюць, якая першая кветка зацвітае, калі пачынаюць садзіць цыбулю, калі пачынаюць заяўляцца гуркі, спець яблыкі, калі пачынаюць касіць і жаць... Дык цябе і будзе цягнуць да ўсяго гэтага, без яго ты будзеш як сам не свой...

Унук слухаў, маўчаў.

— Можа, некалі, калі не захочаш адрывацца ад усяго гэтага, дык ляснічым ці аграномам будзеш...— усміхнуўся Гаптар.— Хочаш?

— Хачу,— не задумаўшыся, адказаў Юрка.

— Ну дык і добра. Вучыся і любі ўсё жывое...

І абодва замаўчалі: якраз падыходзілі да пчальніка.

Вось, лічы, і повен збаночак чырвоных суніц. Час ужо бегчы дадому. Карміць дзяцей, Альфонса, даіць карову.

За бярозаваю палянаю пачуўся трэск сухога галля. Значыць, нехта ідзе. Але не падымалася — каб не ўбачылі.

«Можа, зноў, не дай бог, гэты рыжы Будзька? — апякла думка.— Дык зноў будзе прыставаць, як прыстае ў канюшні, калі прыйдзеш папрасіць каня...»

Убачыла мужчыну. Але не Будзьку, а Тамаша Лабуню. Ішоў, прыклаўшы руку да грудзіны. Нешта нёс. Прыгледзелася: вожык на руцэ.

«Змеціў мяне ці не?»

— Не ўгінай, не ўгінай галаву...— прамовіў ён нібы з жартам.— Па касынцы пазнаў...

Страпянулася сэрца: і тады, калі пачалося ўсё ў іх, яны гэтаксама сустрэліся ў лесе, яна была ў гэтай касынцы.

Падхапілася, прытуліла да грудзей збаночак з суніцамі. Пазірала і з сорамам, і са шкадаваннем: худы во, вочы запалі, нос завастрыўся, яшчэ больш падзюбеў. Такі ўжо на твары чорны, як і не з нашага боку чалавек. А як цыган які. Не тое што яна. Яна папаўнела пасля родаў, як кажуць, памаладзела і пафайнела. Ды і сама адчула: новае замужжа пайшло ёй на карысць, налілося яе цела свежаю сілаю. І на душы палягчэла.

Падышоў.

— Ну, дык здарова!

— Здароў, Тамаш,— ціха адказала. І перавяла позірк. На рыжаватага вожыка.

Тамаш, убачыўшы гэта, пагладзіў вожыка па калючай спіне. Той зусім скруціўся ў клубок, зафыркаў.

— Вывеў вось на цябе. Пацягнуўся за ім — і пайшоў...

«Хіба вожык вінаваты? Доля наша зводзіць...»

Зірнуў на яе, не вытрымаў позірку. Зноў — вочы на вожыка. Яна гэтаксама.

— Назбірала крыху? — падняў галаву. Зірнуў з ласкаю, з пяшчотаю.

— Сабрала,— адказала, апусціла збанок, каб убачыў, колькі там суніц,— Многа сёлета, надта многа...

Прысеў, апусціў вожыка на траву. Той з хвіліну паляжаў, нібы не верачы ў сваё вызваленне, а потым распраміўся, высунуў чорны лычык і памалу папоўз у папараць.

Тамаш зняў з галавы леснікоўскую фуражку, выцер рукавом белы, багаты ўжо на маршчыны лоб, прыгладзіў рукою звітыя, непаслухмяныя валасы.

— Ну, як жывеш? — ціха запытаў.

Даўно ўжо стараліся не трапляць адно аднаму на вочы. З хрэсьбінаў.

— Ды жыву...

— Не б'е ён цябе? Не помсціць?

— Не.

Змаўчаў. Зірнуў. Нібы са скаргаю.

— Гэля! — нават не прамовіў, а толькі прашаптаў. Рыўком ступіў, абняў, прытуліў да сябе, дужага, пахкага лесам і дымам.— Здурнеў я... А можа, і не здурнеў, памёр... Без толку хаджу па гэтай зямлі...

Яна маўчала. Што магла сказаць?

Пацалаваў яе ў шчаку. Потым забраў з аслабелых рук збаночак, адставіў яго ўбок, зноў абняў. Пацалаваў у вусны. Моцна-моцна. Як і тады, калі сустракаліся і кахаліся. Яна адказала доўгім пацалункам. Аж павяло туды-сюды галаву.

Здаецца, ён зноў, як і раней, падняў яе на дужых руках і некуды панёс. Над зямлёю, высока-высока ў небе. І яна некуды плыла-плыла. Як пярынка. Як у сне. Пакуль не адчула плячыма грунт. Зямлю.

І тут нібы апамяталася.

— Тамашка, мілы, родны, не трэба...— папрасіла.— Няможна... Паслухай мяне, не крыўдзі...

Ён раптам абмяк, перастаў лашчыць яе. Бездапаможна апусціў на яе плячук галаву. Заціх.

— Тады было інакшае. Тады я была ўдава...— прамовіла.— А цяпер я замужам, мужа маю... Як я яму пасля гэтага ў вочы зірну? Ды дачцэ яго?

Тамаш адкаціўся, упаў ніцма на зямлю. Закрыў далонямі шчокі.

Гэлька села. Хацела дакрануцца да яго галавы, пагладзіць, супакоіць. Стрымалася. Адчула: гэта паддасць яму смеласці — і тады яна не ўстоіць.

Векавечна шапталіся між сабою высокія хвоі. Прырода нібы сачыла за імі.

— Не злуйся, Тамаш... Толькі так трэба...

— Ды што ты мне гаворыш! — без крыўды адказаў ён.— Не малы ж. І сам усё бачу. Але ўсё роўна перасіліць сябе не магу... Іду па лесе — і здаецца мне: вунь ты пайшла. Кінуся, а цябе там няма. Бярозка стаіць. Зірну ўдалячынь: а ты ўжо далей стаіш...