Леанід Дайнека - След ваўкалака

— А дзе Хадоска? — успомніла пра сваю чалядзінку Кацера.

— Не ведаю, баяры вы мае дарагія, не ведаю, — хуценька загаварыўЯдрэйка. — Нават не ведаю, кім яна табе будзе, гэта Хадоска, і хто яна такая. 3-пад капытоў цябе вынеслі. Можна сказаць, з паіпчы людаеда вырвалі. Яшчэ б трошкі, і карачун табе, дзеўка. Я там не быў, але нашы расказвалі, што дужа шмат людзей пабіў кіеўскі ваявода. А цябе Раман ад смерці ўратаваў, пад каня кінуўся.

— Раман? — усклікнула Кацера і ўскочыла на ногі. — Усяславаў грыдзень?

— Раман, — адказаўЯдрэйка. — Адкуль яго ведаеш? Ён, як я прыкмеціў, дужа абрадаваўся табе.

Ды Кацера ўжо не слухала Ядрэйку. Раман, той, да каго рвалася яна ўсёй душою, выратаваў яе! Хутка яна ўбачыць Рамана! Вялікі дзякуй Богу, што ў такім агромністым горадзе перакрыжаваў іхнія дарогі! Сэрца трапятала ад шчасця!

Ядрэйка, вядома ж, не здагадваўся, якую буру выклікаў у душы гэтай прыгожай дзяўчыны сваімі словамі пра Рамана. Красамоўства, як звычайна, накацілася на яго.

— Раман загадаў пры табе быць, — гаварыў Ядрэйка. — Пільнуй, кажа, баярышню, а не ўпільнуеш, за конскі хвост прывяжу і ў стэп, дзе агаране жывуць, выпушчу. А ты і праўда з баярскага роду. Бач, якая апратка багатая на табе. Я ж — рыбалоў. Рыбу лаўлю. Дробную і вялікую, якая патрапіцца. А ты, значыцца, з баяраў. Не жыў я паміж вашага семені, не даводзілася. Усё жыццё між халопаў, між чорных людзей кручуся. Ведаеш, якая розніца паміж агнём і халопам? Агонь спачатку высекуць, а потым раскладуць. Халопа ж наадварот — спачатку раскладуць і ўжо тады высекуць. Можа, перакусіць хочаш? На зуб кінуць у мяне знойдзецца.

— Не хачу, — хуценька адказвала Кацера. Яна, каб хоць як супакоіцца, пачала глядзець на раку. Тут, дзе Пачайна ўлівалася ў Дняпро, была карабельная прыстань. Мноства яркіх ветразяў надзімаў вецер-свяжак. Мітусіліся грузчыкі і купцы. На вялізную лоддзю заганялі чараду авечак. Баран з шурпатымі гнутымі рагамі ганарыста ішоў па сходнях наперадзе сваіх смяртэльна перапалоханых сябровак. Неўзабавае ён зробіцца воўнаю, смажаным мясам, косці ягоныя расцягнуць сабакі, але пакуль што важак ішоў паважна і няспешна, з вялікай годнасцю, быццам усё на белым свеце — і магутная шырокая рака, і караблі, і карабелынчыкі — было створана толькі для таго, каб у самай сарцавіне гэтага тлуму і мітусні быў ён — тоўсты тлусты баран.

— Нашы ідуць, — радасна выгукнуў Ядрэйка. Сэрца ў Кацеры, здалося, успыхнула ў грудзях. Яна ўбачыла купку людзей, чалавек дзесяць — пятнаццаць, у сціплай апратцы, якая рабіла іх падобнымі на грузчыкаў або ганчароў ці кавалёў з Падола. Па-перадзе крочыў Раман, высокі, цёмнавалосы, з густа загарэлым на шчодрым кіеўскім сонцы тварам. Ён лёгка ўзбег па рыплівых сходнях, падышоў да Кацеры, усміхнуўся, сказаў:

— Дабрыдзень, баярышня-крывічанка. Які добры вецер прынёс цябе?

— Дабрыдзень, харобры вой, — засвяціўшыся, прамовіла Кацера.

Яны глянулі адно аднаму ў вочы, усё зразумелі, аб усім здагадаліся, і добра было ім стаяць паміж гаманкога люду і маўчаць. «3-за цябе я пайшла на край свету», — казалі шчаслівыя вочы Кацеры. «Я помніў цябе, я думаў пра цябе», — адказвалі Раманавы вочы. «Я пайду за табой да скону свайго жыцця», — крычалі вочы Кацеры. «Небяспечны і суровы чакае Ішшх, але нам лёгка будзе ісці разам», — радасна блішчалі Раманавы вочы.

— А я рыбкі налавіў, баяры вы мае дарагія, — пахваліўся Ядрэйка.

— Каб ты яе яшчэ зварыў, было б зусім добра, — усміхнуўся Белавалод. — А можа, яна тут вараная ў рацэ плавае?

— У рацэ не ў руцэ, — адказаў Ядрэйка. — Разам і варыць і есці будзем.

Частка Раманавай дружыны жыла на дзвюх лоддзях, астатнія атабарыліся на сядзібе багатага ганчара Варлама, находніка з Полацкай зямлі. Зброю, кальчугі і шчыты хавалі. Збоку здавалася, што гэта арцель землякопаў ці каменясечцаў. Стольны Кіеў будаваўся, рос ушыркі, перавальваўся цераз сцены, і шмат было ў горадзе работнага люду, асабліва цяпер, калі, ратуючыся ад полаўцаў, хлынулі на кіеўскія вуліцы і гоіошчы смерды з вакольных весяў.

Раман кінуў у поруб князю Усяславу бяросту, абнадзеіў князя. Але як вызваліць яго з цямніцы, пакуль што не ведаў. 3 раніцы і да ночы сачыў ён разам са сваімі людзьмі за порубам. Апошнім часам варта ўзмацнілася, кіян пачалі адганяць ад поруба, і Раман зразумеў, што вялікі князь Ізяслаў нервуецца. Пасля таго як ваявода Каснячка пасек і патаптаў коньмі смердаў і рукадзельных людзей, увесь горад жыў прадчуваннем нядобрых крывавых падзей. Вешчуны і скамарохі прыходзілі з пушчаў і балот, гаварылі, асабліва не хаваючыся, пра блізкі канец свету, пра пажар і галодны мор, якія чакаюць Кіеў. Каснячка схапіў некалькі дзесяткаў крыкуноў, зачыніў у падзямеллі, пасадзіў на ланцуг. Але горад не сціхаў. Густа падалі з неба халаднаватыя серпеньскія [Серпень — жнівень] зоркі.