Леанід Дайнека - След ваўкалака

— Годзе, — не вытрымаў Раман. — Спыніся. Ты, як млын — круціш і круціш. Хто ты?

— Ядрэйка. Хрысціянін. Менскі рыбалоў — весела стаў на ногі, абтрос калені Ядрэйка. — А гэта...

— А іх я сам спытаю, — Раман строга паглядзеў на Белавалода і Ульяніцу. — Хто вы?

— Я залатар з Менска, — разгублена сказаў Белавалод. — Яна мая жонка, Ульяніцаю клічуць.

Белавалода ўсё яшчэ трэсла ад нядаўняга страху і страху не за сябе, а за Ульяніцу, за тое новае жыццё, якое яна, калі Бог злітаваўся, носіць у сабе. Ён стаяў побач з жонкаю, пазіраў на незнаёмых вояў, што выязджалі з лесу.

— Хто на вас напаў? — запытаў Раман. — 3-за чаго напалі? Вунь пад кустом адзін забіты ляжыць, астатнія ўцяклі. Што гэта за людзі?

— Баяры вы мае дарагія, — зноў ублытаўся ў гаворку Ядрэйка, — а з-за чаго авадзень, сляпіца паганая на гавяду нападае, кароў і валоў джаліць? А хто напаў, не ведаем. Той, што пад кустом валяецца, ужо не скажа.

Белавалоду спадабалася, што Ядрэйка рашыў не расказваць, нічога не гаварыць пра лясных людзей рахманаў. Тыя рахманы, якія хацелі забіць іх, былі, ён не сумняваўся, людзьмі Гнеўнага, і была іх усяго жменька. Але няхай незнаёмыя чужыя людзі не ведаюць пра вялікую лясную абшчыну, пра Добрага, няхай не перашкодзяць ім жыць удалечыні ад гарадоў і весяў, жыць сваім жыццём.

— Пэўна, на іх напаў Іван Вогненная Рука, — сказаў Раману Гняздзіла, які, пакінуўшы баярыча Гвая, з радасцю зрабіўся служкам у княжага дружынніка.

— Во-во, гэты мог напасці, — узбуджана загаварыў Ядрэйка, але Раман, нават не зірнуўшы на рыбалова, спытаўся ў Гняздзілы:

— Адкуль табе вядома такое?

— Ды ўсе смерды, усе купцы, што ездзяць і плаваюць з таварам, праклінаюць яго. Таць ненажэрны. Як грак — сам малы, а рот вялікі.

— Ты бачыў Вогненную Руку?

— Даводзілася, хай яго чэрці ў пекле бачаць.

— I я Івана бачыў, — не ўцярпеў Ядрэйка. — Як вас бачу, баяры вы мае дарагія.

Але Раман, які чамусьці адразу ж не ўпадабаў Ядрэйку, не даў яму дагаварыць, сказаў Белавалоду:

— Плывіце на сваім чоўне, а я з дружынай берагам пайду. У Менску, дасць Бог, сустрэнемся.

Белавалод, Ульяніца і Ядрэйка зноў селі ў дубоўку, накіраваліся ўверх па Свіслачы. Іхнія збавіцелі на чале з Раманам, б'ючы здарожаных коней нагайкамі, зніклі між дрэў.

— Строгі, — сказаў пра Рамана Ядрэйка. — I гарачы, як жар у печы. Люблю такіх людзей.

Белавалод з Ульяніцаю маўчалі. Змоўк нарэшце і Ядрэйка. Летні дзень убіраўся ў самую сілу. Пякло сонца. Гусцелі хмары над ракою і над лесам. Задуха была страшэнная, і Белавалод, які напераменку з Ядрэйкам гроб вяслом, абліваўся гарачым салёным потам. Ульяніца зрабіла з бяросты кубарык, зачэрпвала ў рацэ ваду, гэтай вадою пырскала на разагрэты мужаў твар.

Гучней загаварылі, захісталіся дрэвы. Моцны вецер наляцеў з неба, шкрабануў пругкім крылом па рацэ. Палахлівыя дробныя хвалі пачалі танцаваць наўкол. Раптоўна схавалася, як правалілася, у тоўшчу хмар сонца, і трывожны змрок абрынуўся на раку і лес. Глуха ўдарыў далёкі гром. ЯІпчэ не было Ў ім ярасці і гневу, здавалася, спрасоння зароў у яловым гушчары мядзведзь. Чырвоныя промілыі маланак востра прашылі суровую і насцярожлівую трапятлівасць хмар. Гром ударыў мацней, званчэй. Ужо ў ягоным высокім і раскацістым водгуллі пачулася няўмольная пагроза, ужо сталёвыя мячы скрыжоўваліся ў нябёсах і вогненныя іскры ляцелі ва ўсе бакі ад гэтых мячоў.

Ядрэйка спалохана перахрысціўся, звузіў вочы, усклікнуў:

— Пярун прачнуўся, баяры вы мае дарагія. Лук свой шукае, зараз шчоўкне стралой па рацэ.

— Мне страшна, — прыхілілася да Белавалода Ульяніца. Кропелькі поту ззялі ў яе на смуглых скронях. Белавалод пачаў падварочваць дубоўку да берага, ды яна заўпарцілася, не слухалася вясла. Магутнейшы віхор уварваўся ў цясніну лесу, па дне якой бегла рака, паламаў, паіпчапаў некалькі дрэў, скрышыў, сцёр са ствалоў сухія галіны, уціснуў, утаптаў у ваду прыбярэжныя хмызнякі. Рака забурліла, зараўла, крутнулася ў цесных берагах і быццам раскалолася на дзве палавіны. На нейкае імгаенне на сярэдзіне ракі мільганула глеістае цёмнае дно. Гнілыя калоды, упіўшыся вострым суччам у зямлю, ляжалі на дне.

— Белавалод! — роспачна крыкнула Ульяніца. Велізарная хваля падхапіла дубоўку і шпурнула, нібы яловую шышку, на бераг. Адразу густы шыпучы дождж ударыў па рацэ, па лесе.

— Што гэта было? — высунуў галаву з куста, у які яго закінула хваляю, Ядрэйка. — Пэўна, шалёны цмок прабег па Свіслачы.

Але Белавалод не слухаў рыбалова. Ён стукнуўся галавою аб камель бярозы, і ў вачах скакалі нясцерпныя бліскаўкі, а вушы быццам былі заткнуты мохам. Ён сеў, абхапіў галаву рукамі. Ён глядзеў на раку, на лес, на бледнага Ядрэйку і не разумеў таго, што адбылося і што адбываецца, не разумеў сам сябе. Ён, хоць забі яго, не мог даўмецца, не мог успомніць, як і чаму апынуўся тут, у гэтым лесе, ля гэтай ракі. Ядрэйка нешта казаў яму, потым крычаў на самае вуха, але Белавалод сядзеў, як каменны.