Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Рэгіса Альяш спаткаў на вуліцы. Дыпламатам дзядзька ніколі не быў, таму загаварыў ён да былога дзячка з няўклюднай і брыдкай ліслівасцю:

— Ну, Мікалай Ляксандравіч, то дзе твая Біблія пра Клімовіча?.. Усё друкуецца ў Гродне?

— Друкуецца, айцец Ілья...— няўпэўнена пацвердзіў Мікалай, яшчэ не разумеючы, для чаго стары пытаецца. На ўсялякі выпадак азірнуўся — як далёка Судэцкі.

— А-а, доўго як калупаюццо тыя друкары!.. Мабыць, тоўстая надто будзе?

— Не малая...

— I я кажу!.. I з малюнкамі?..

— I іх нямного...

У няёмкім напружанні яны крыху пастаялі моўчкі.

— Ты паглядзі, і кіёчак у яго які файны!.. Ну, ну, пакажы, Ляксандравіч!.. А як ён у руцэ — ёмкі і моцны?.. Кажуць, у кожнаго кія — два канцы, праўда?.. Пакажы.

Разгублены Рэгіс кій падаў.

— Сухі ядловец, айцец Ілья. Не ўступіць і жалезу!

Альяш раптам хлабыснуў Мікалая сучкастым ядлоўцам па галаве і закрычаў:

— Вон, падло, з Грыбоўшчыны!

Далей стары гнаўся за Рэгісам па вёсцы, лупцаваў яго і прыгаворваў:

— Вон, гіцаль!.. Вылюдак ты паршывы!.. Хрыста-прадаавец!.. Цацалі-іст!.. Думаеш, не ведаю, што цябе архірэй сюды падаслаў?! Стасік, загані яму шроту ў задніцу!

Судэцкі ліхаманкава пачаў нацягваць пальчаткі, якія прыліпалі, як назло, да потных рук і не лезлі. Нарэшце з пальчаткамі ён справіўся.

— Рыхтуйсь! — прагучала на падворку каманда зноў.

— Шчоўк! Шчоўк!..— клацнулі ўзведзеныя куркі.

— Плі!

Пасля залпа, як каляровыя пырекі, з дзікім кудахтаннем разляталіся куры, а перапалоханыя насмерць грыбоўшчынскія цёткі хапалі з вуліцы малых і неслі іх у сенцы.

Гэтак жа прапёр Альяш і Бельскага з Ломнікам.

...Рэгіс падаўся на Брэстчыну і ў Жабінцы адкрыў сваю секту. Ломнік неўзабаве прастудзіўся і памёр. Павел на магільны крыж у Міхалове памясціў сябру надпіс: «ЗДЕСЬ ПЛОТНО УСНУВ И ТЕЛОМ В ПРАХ ИСТЛЕВАЕТ ПАСТЫРЬ ВСЕХ ПРАВЕДНЫХ ОВЕЦ».

Пахаваўшы сябра, пянькоўскі паэт Бельскі паехаў у Гродна і паступіў на працу ў пахавальную фірму пана Лютэранскага з абавязкам складаць тэксты для надпісаў на помнікі. На каталіцкіх могілках яшчэ і сёння можна прачытаць перлы яго творчасці. Мужыку, якога задушыў бугай, Павел на мармуровай пліце памясціў такія словы:

Расправіўшыся з царквой і памочнікамі, Альяш спакою не зазнаў. Невядома каму пагражаючы, у злосці ён цяпер часта любіў паўтараць:

— Хай яны падохнуць усе, хай гніюць, гэтыя лахудры, калі мяне не дастойныя!..

— Хай пераўтворыцца ўсё ў пыл, тленам рассыплецца, пойдзе з дымам, калі цаніць мяне не ўмеюць!

Дзядзька наняў адвакатаў: у Саколцы — павятовага, у Беластоку — акружнога. Юрысты цяпер ад яго імя за былое глупства цягалі людзей па судах.

Увайшлі каровы Банадыка Чарнецкага на тэрыторыю Вершаліна і патапталі трускаўкі. Адвакат падаў на мужыка ў суд, і чалавек, які ратаваў прарока з бяды, адразу атрымаў высокі штраф! Добра, шудзялаўскі войт замяніў яму штраф пяццю суткамі арышту, і Банадык, наладаваўшы ў торбу хлеба з салам, адправіўся ў крынкаўскую халодную адбываць пакаранне.

Памерла Альяшова ўнучка. Неслі яе цераз вёску на могілкі, два хлопцы штосьці вясёлае ўслых сказалі. У наступны дзень выклікалі ў суд Івана Чарнецкага з сябрам і ўляпілі абоім ца тры месяцы турмы!

Хведар і Аляксандр Галамбоўскія пасварыліся з Тэкляй. Выскачыў з хаты Альяш ды хлопцаў аблаяў. Старэйшы брат былому прароку заявіў:

— Дзядзьку, вам ужэ то і грэх так брыдзіцца! Вы ж — святым былі, на іконах намаляваныя!

Павалаклі ў суд і хлопцаў Галамбоўскіх.

Наша Хімка нарэшце атрымала ад дзяцей гэтак чаканую вестку. Разам з пісьмом у канверце з Савецкай Расіі прыйшла фатаграфія і бравага яе Яшкі ў лётчыцкай форме з бліскучымі эмаліраванымі кубарамі на пятліцах.

Здзяціненая ад радасці бацькава сястра некалькі дзён не ела, не спала, толькі малілася на фатаграфію, бегала па хатах ды паказвала сына страшаўцам.

Польская прэса падрабязна апісвала, як рускія авіятары ваююць у Іспаніі. Сімпатыі рэдактараў былі на баку генерала Франко, і газеты не шкадавалі фарбаў ды размалёўвалі, як там пачкамі забіваюць рускіх, як гараць іхнія самалёты...

Раптам Хімка ўзяла сабе ў галаву, што і яе сын за Пірэнеямі, таму доўга і не пісаў. Цётка прыляцела ў Грыбоўшчыну, сунула Альяшу фота ды папрасіла:

— Памаліса за яго, святы чалавек, хай ніводная куля праклятага фашыста не кране яго!.. Паглядзі, які ён у мяне прыгожы, які пекны!.. Не мела чым карміць у разруху, не рос, быў надто хваравекі, цяперака — глядзі, як вылюдзіўсо!.. Памаліса, айцец, у цябе надто лёгкая рука!