Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Альяш закамандаваў Судэцкаму:

— Стась, збірай сваіх гаўрыкаў! Айда, паедзем у Крынкі да той аферысткі!.. Каўтуны прычэшам ёй!..

З узброенымі малойцамі Альяш уварваўся да жанчыны, сілай вырваў купчую і адправіўся назад у Саколку.

У павятовым горадзе Альяш заглянуў у ашчадную касу ды вялізную суму царкоўных грошай перавёў каталіцкім місіянерам і «Жывым Ружанцам». Затым падумаў, падумаў ды столькі ж выдзеліў яшчэ на будаўніцтва шпіталя Святога Роха ў Беластоку і на новы касцёл у Гарадку.

Добра ведаючы, што кожнае яго слова будзе пераказана таму, каму трэба, Альяш пагразіўся праваслаўнаму духавенству:

— Во, папаскачаце цяпер, пузачы, калі даведаецеса! Аж халера вас возьме!

З ашчаднай касы дзядзька завітаў да сакольскага ксяндза ды папрасіў у яго прыняць царкву пад касцёл.

К таму часу на свеце пахла порахам, кардынал Хлёнд перастаў Альяшом цікавіцца. Таму павятовы галава каталіцкага духавенства, сакольскі ксёндз, ахвотна прапанову старога прыняў ды закамандаваў дэкану крынкаўскага касцёла праваслаўны храм у вёсачцы Грыбоўшчыне зараз жа апрыходаваць.

Бабкі нават войкнуць не паспелі, як з купалоў іхняй святыні інаверцы выдралі праваслаўныя крыжы, уставілі ў тыя самыя дзіркі — каталіцкія, а ў былую цэркаўку, куды столькі ўклалі і душы, і надзеі яны, «Жывыя Ружанцы» ўвалаклі халодныя гіпсавыя скульптуры «матак боскіх», апосталаў ды масіўныя чорныя лаўкі з дубовых дошак.

Цяпер дзядзька на сваю кужэльную старэнькую світку паначапляў бліскучыя польскія ордэны і ў гэткім маляўнічым выглядзе пачаў выходзіць да людзей.

Пазбаўленым якогасьці гучнага рытму грыбоўшчынцам жыццё без званоў здалося раптам цьмяным і аднастайным.

Альяш, чаму ж ты іх патапіў, хібо званы вінаватыя ў чым? — пыталіся ў яго аднасяльчане.

— Навошта царкву аддаў палякам? Дзядзька ні з кім не ўступаў у дэбаты.

— Сам патапіў, сам яе аддаваў! Сам і званы дастану, сам і цэркву адбяру, калі трэ будзе! — кідаў ён коратка.— Маё ўсё гэто дзело!..

Да Альяша спецыяльна прыйшла з Ваўкавыска дэлегацыя баптыстаў. Людзі ветліва павіталіся. Сціпла прыселі на лаве. Прасвітар адкрыў Біблію і пачаў Альяшу зачытваць радочкі аб прадажніцтве. Але стары недаслухаў.

Альяш раптам вырваў у прасвітара кніжку ў чорных вокладачках, кінуў на падлогу і патаптаў.

— Бойса ж бога, брат Ілья, гэто ж — Біблія! — аслупянеў галоўны ваўкавыскі баптыст.— Святое пісанне толькі ўмавеннымі рукамі бяруць, а ты?!.

Стары ўскіпеў:

— Гэто — ваша, сатанінская, Біблія! Пляваць я на вас хацеў, кніжнікі і фарысеі! Вы таксамо адно лерыгію маеце сваю, баптысцкую, а мова ў нас — нашая!.. I дзе вы ўсе былі, калі мяне папы намерыліса парашыць?! Мо вашыя баптысты тады заступіліса за брата Ілью, як мяне цяпер вялічаеце?! Мо вы мяне абаранілі, прыбегшы ўсе сюды?! Ха! Цяпер ва мне братца знайшлі!.. Сваячкі знайшліса!..

Альяш выставіў свае рэгаліі.

— А во, бачылі?.. Не?.. То прыглядзецеса!.. А шчэ паліцыя ў мяне е ў Крынках! Ніякіх сваякоў не хачу ведаць!.. Ніхто нават пальцам пяпер не мае право мяне крануць! Хай адно паспрабуе!.. Былі такія рызыканты, то даўно згнілі!..

I гэтай пагрозы здалося Альяшу мала. У начышчаных афіцэрскіх ботах, у аблеяных «чорнай скурай» нагавіцах-клёш, з абавязковым атрыбутам дзяржаўнага ката Мацяўскага, эконамаў яшчэ часоў паншчыны і наглядчыкаў над нявольнікамі — з чорнымі пальчаткамі, якіх Снядэцкі не знімаў нават у найбольшую гарачыню,— платны гродзенскі правакатар уважліва цікаваў праз акно на свайго хлебадаўцу і толькі чакаў каманды. Пад старой ліпай з наладаванымі шротам дубальтоўкамі стаялі напагатове ўсе яго пяпь апрычнікаў.

— Стасік, а ну, смальні гэтым шыбздзікам! — выхіліў галаву і крыкнуў Альяш малойцам.

На ўвесь голас, бытта перад ім выстраены быў батальён салдат, Судэцкі загадаў:

— Рыхтуйсь!

Калі пяць здвоеных ствалоў уставіліся ў неба і клацнулі ўзведзеныя куркі, Судэцкі ўзмахнуў чорнай пальчаткай:

— Плі!

Застылае летняе паветра рвануў залп з дубальтовак. Са стогадовай ліпы густа пасыпалася зялёная сечка. Ні жывыя ні мёртвыя баптысты шмыганулі адзін за адным на вуліцу і панесліся ў канец вёскі, а стары нейкі час бег за імі ды крычаў:

— Сабакамі шчэ нацкую!..

Клімовіч надумаўся расправіцца з тымі памочнікамі, якія не ўцяклі самі.

За гэты час Рэгіс атабарыўся ўжэ ў Грыбоўшчыне грунтоўна. Некаторыя яго паклонніцы куплялі ў гаспадыні нават ваду, у якой Мікалай мыўся. Панскі і шыкоўна апрануты непатэнтаваны лекар прыпадачных дзевак у апошні час завёў звычку хадзіць з абсмаленым кавалкам тоўстага сучкастага ядлоўцу — гладкага, бытта косць.