Віктар Казько - Суд у Слабадзе

– Ну вось, Лецечка, вось, сынок. А што я табе гаварыў... Пастой, пастой, не садзіся. Зараз, зараз табе лепей будзе, крыві б табе трэба пусціць. Я пазаўтраму п'явак табе прынясу... дзіця ты горкае...

Словы Захар'і аб крыві і п'яўках яшчэ больш вярэдзілі яго, нагадвалі аб нечым далёкім і забытым, што было, было з ім, але ўжо сцерлася з памяці. Ён раптам, як наяву, выразна ўбачыў перад сабой зіхатлівы ад шкла і нікелю медыцынскі шпрыц, мужчынскія дужыя рукі, якія пахлі лякарствам і мылам і свежым ручніком. Шпрыц, як жывы, ганяўся за ім, за Лецечкам, лучыў яму ў руку, у вену. Шпрыц быў такі вялізны-вялізны, а ён, Лецечка, такі маленькі, такі маленькі...

– Не дамся, не дамо. У мяне ўжо і так уся кроў высмактана, няма крыві! – Лецечку мроілася, што ён крыкам крычыць, аж канае ад крыку, а з горла выкатваўся толькі бездапаможны хрып. Ён ужо апамятаўся, і яму было ўжо сорамна за сябе, усё ўжо ўраўнаважылася. Не было больш шпрыца, не чулася і паху лекаў. На ранейшым месцы з той жа самай драўлянай лыжкай у руцэ сядзеў Захар'я і з цікаўнасцю, жахам і болем углядаўся ў яго.

– Гэта яна, яна да цябе прыходзіла, – пошапкам сказаў Захар'я. – Відзеў ты яе?

– Гэта была не яна. Гэта быў ён... – Лецечка здрыгануўся, таму што на імгненне яму адрыўся і твар мужчыны, бліскавіцай мільгануў у памяці. Лецечка паспеў толькі згледзець акуляры на гэтым твары, пукатае шкло акуляраў, жоўтае павуцінне дужак. Мільганула ўсё гэта – як малаком забялілася.

– Хто ж гэта ён? – як раней, пошапкам дапытваўся Захар'я.

– Аб кім ты? – з недаўменнем паглядзеў на яго Лецечка. Ён амаль што нічога ўжо не памятаў з таго, што з ім было толькі што.

– Яна была, Лецечка, яна, – пераканана сказаў Захар'я. – Я яе сёння таксама відзеў, калі там, на казырку, стаяў. Пагразіла яна мне пальцам і сказала адно: «Чакай, не спяшайся. Я аб табе не забыла, не абыду». Ад мяне яна к табе прыйшла. Не хадзі, не хадзі ты, Лецечка, барані божа, на плошчу, на суд. Не дражні яе, там яна цяпер.

– А што робіць зараз Зося, што робіць зараз баба Зося, Захар'я? – неспадзявана і, здаецца, зусім не да месца раптам звярнуўся да Захар'і Лецечка, але Захар'ю аж скрывіла, ён нават падскочыў.

– Няйнакш, ты спазнаўся з нячыстай сілай... Слухай, хлопча, слухай: маўчы!

– Не, не, – хапатліва загаварыў Лецечка, – Захар'я, не трэба лгаць сабе, не лжы сабе. Вунь яна, вучь яна: глядзі, у акне стаіць, на цябе паглядае, на цябе, ценем за табой ходзіць баба Зося. Цень яе за табой ходзіць... Сястра яна табе?.. Сястра родная, а ты...

Захар'я ўгнуўся, зніякавеў, але ў акно і не паглядзеў.

– Ведаю, што стаіць яна ў акне, ценем за мной ходзіць... і не ў акне, не ценем, вось тут яна, жывая, між намі стаіць... Што яна робіць, Лецечка?

– Плача, Захар'я. Рукі да цябе цягне... – адказаў Лецечка, хоць ні ў акне, ні каля іх ніякай бабы Зосі не было відаць.

– Адтуль ты яе відзіш, адтуль, – памаўчаўшы, зноў загаварыў Захар'я. – Не к дабру, не к дабру гэта, Лецечка, а што зробіш, нічога тут ужо не папішаш. Паміруся, паміруся я з ёй, Лецечка, каб не хадзіць табе адтуль да мяне, не вярэдзіць ногі. Калі ты мне адтуль знак падаеш, значыць, так трэба. Сястра яна мне, родная. 3-за яе, Лецечка, наш род і палёг, вось, падсечаны пад корань. Красівая яна была ў дзеўках, красівая, пасылаў сватоў да яе адзін – ды адлуп яна яму дала. «Успамянеш мяне, – прыгразіў. – Радня цябе пракляне». Стрымаў слова, гад. Выйшла яна за другога, колькі гадоў мінула, нарадзіла яна дзяцей. Ужо большыя на ногі ўсталі, на свой хлеб пайшлі, а тут вайна. Жанішок той былы – у паліцаі. Першым дзелам дзяцей яе меншых... ото стаіўся, ото стаіўся... Хлопчыка і дзяўчынку ў бочку... бочку засмаліў і жыўцом дзяцей у гэтай бочцы ў зямлю закапаў. Яе пальцам не крануў, яна сама як бы розумам кранулася. А жаніху яе, паліцаю, усё мала... Чалавеку на ўсё толькі адважыцца трэба, толькі пачаць, тады ўжо не ведае ён ні канца, ні краю... Давай увесь наш род, усю фамілію пад корань: за Зосю, за гардыню яе, помсціў... І мяне, і маіх дзетак... Вось так, Лецечка. Вось якое ліха па белым свеце ходзіць. І разумею я, Лецечка, разумею, што ні на паўстолькі не вінаватая яна ні перад кім, што няма чалавека больш няшчаснага за яе на зямлі... Але як удумаешся, як уваб'еш у галаву – усё ж па-іншаму, па-іншаму магло пайсці, калі б не выпадак. Не ў выпадку справа, галавой суджу, а сэрцам... Дзеці ў маім сэрцы, рана жывая, а чалавек, калі паранены, як звер, не розумам – ён болем жыве... Дрэва падсячы – яно не будзе выбіраць, куды ўпасці, на іншыя дрэвы, на кусточкі і валіцца...