Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Ну злыдні, ну народ пайшоў, ну злодзеі. Пачакайце, я вас правучу, пакажу, як красці трэба, ні адзін рыбіны і ў вочы не ўбачыць.

Прыбег дамоў перад вялікім крадзяжом, які намерваўся ўчыніць, каб правучыць злодзеяў, сунуўся ў хлеў, бачыць, жакі нейкія вісяць. Прыгледзеўся: ды то ж мае жакі, калі і як украў іх сам у сябе, і не помню.

Цяпер дзед Люлька краў у суседа дровы. Праўдзівей кажучы, нават не краў, а мяняў іх, таму што сваімі ўвесь падворак завалены быў. Ад сваёй павеці нёс паленне суседу, а суседава — да сябе пад павець, і такі быў заняты, такі задаволены, што нават размаўляў сам з сабой:

— Мае дровы бярозавыя, суседа бярозавыя.

— Дык якая розніца, дзед, якімі дровамі паліць? — у тон дзеду ціхенька азваўся, стоячы за плотам, Уладзік.

— О, не скажы,— нібы чакаў гэтага пытання Люлька.— Вялікая розніца, ты ведаеш, як гараць чужыя дровы.

— А таксама, як і свае.

— Не, свае чорта распаліш. А чужыя жывым духам займаюцца. I так цё-о-пла, цё-о-пла.

— Цё-о-пла? — Уладзік прыкрыў рот далонню, памяняў голас: — Пакладзі назад чужыя дровы, зладзюга!

Дзед ад нечаканасці выпусціў з рота люльку. Але не стаў нагінацца, падымаць яе, адсланіўся ад суседавай паляніцы, паціху распраміўся, па-воўчаму пакручваючы з боку ў бок галоўкаю, заціснуўшы ў руцэ бярозавае палена, што цьмяна адсвечвала бяростай. Люлька ляжала каля яго ног, ірдзела ў цемры, як насцярожанае вока ў кошкі.

— Хто тут, хто тут? — ліслівым мядовым голасам праспяваў дзед.

Уладзік стаіўся і не адазваўся.

Дзед, трымаючы на выцягнутай руцэ палена, пачаў асцярожна нагінацца, пільна прыглядаючыся да люлькі, якая ўсё яшчэ ляжала каля яго ног, бы збіраўся ўдарыць тым паленам гэтую сваю люльку. I ўжо замахнуўся, але перадумаў, спыніў руку, зноў павярнуўся, прыгледзеўся да вокан суседавай хаты. Прыгледзеўся, супакоіўся, падняў люльку.

— Памсцілася,— супакоіў сам сябе, пасмоктваючы люльку.— Ноччу чаго толькі не прымроіш.— I зноў пачаў набіраць дровы.

— Не памсцілася, стары ты злодзей. Кладзі назад дровы. А не то будзеш у смале гарэць, у гіене вогненнай.

Дзед як стаяў угнуўшыся, так і сеў на азадак перад паляніцай з бярэмам дроў.

— Хто тут? Хто тут? — заліслівіў ён зноў, але на гэты раз жаласліва і слязліва.

— Я тут, я тут,— у тон яму адказаў Уладзік.

— Хто ты? Хто ты?

— Прарок Ілля, прарок Ілля,— пратакаваў Уладзік.

— Іл-лю-шань-ка.

— Не Іл-лю-шань-ка, а прарок Ілля,— выбухнуў Уладзік.

— Ага, я і гавару, прарок Ілля. Што ж ты мне перашкаджаеш божае дзела вяршыць?

— Якое ж гэта божае дзела? — не вытрымаў, абурыўся Уладзік.

— А я кажу — божае, значыцца, так яно і ёсць. I нетрэба спрачацца са мной, Ілля.— I тут дзед злаўчыўся, не крануўшыся з месца, але не горш за варашылаўскага стралка праз галаву шпурнуў ва Уладзіка бярозавым паленам. I яно якраз бы трапіла ў галаву Уладзіку, але ж паспеў ухіліцца, і юрскнуў ад плота на сярэдзіну вуліцы.

— Людзі, людцы,— закрычаў Люлька як не на ўсю вёску,— будзьце сведкамі, памажыце, памажыце! Злодзея злавіў.

Але гэты крык яго нікога не абудзіў, у адной толькі хаце загарэлася святло, у хаце таго ж самага суседа, якога абкрадаў дзед. На парог выйшла жанчына ў доўгай, да пят, сарочцы, запаліла святло ў сенцах.

— Чаго ты тут крычыш, як канаеш, дзед Ахрэм?

— Хадзяіна будзі, будзі хадзяіна, злодзей недзе тут.

— Няма хадзяіна, на рыбу паехаў.

— Я акурат і бачыў, як ён паехаў. Ляжу, не спіцца, дай, думаю, зірну, што ў суседа ў двары робіцца, каб гэта злодзеі не залезлі. Ага, выйшаў, а яны ўжо тут, трое цічацвёра, і ўсё з двара зносяць.

— Стары чалавек,— сказала жанчына,— і не сорамна табе? Калі ты толькі ўгамонішся. Сам жа ты злодзей, а чаўпеш бугвед што.

— Ага, бугвед што, а тут повен двор злодзеяў, і з імі Ілля-прарок.

— А святой дзевы-багародзіцы не было?

— Дзевы? — Люлька крутыуўся вакол сябе, паглядзеў на жанчыну, якая стаяла перад ім у адной сарочцы, на свае споднікі, збянтэжыўся, прыкрыў рукамі голы жывот.— Напрасліну ўзводзіць не буду. Каго не было, таго не было.

— Ідзі спаць,— сказала жанчына.

— Добра, Маруся,— пагадзіўся дзед, пасмыкваючы люльку,— пайду дроў набяру.— I дзед скіраваў да суседавай паляніцы, пачаў браць дровы.

— Ета яшчэ што, ета яшчэ што! — закрычала жанчына і кінулася адбіраць іх.

— Угаманіся, угаманіся цяпер ты, Маруся, я ж не твае, я свае.

— На маім падворку ды свае, а каб табе кутніцу выперла, скулу табе ў бок...

— Свае, Маруся, свае... Абярэмак прынёс, абярэмак забяру. I паленца лішняга не крану.