Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Уставай, золатка,— прамовіў i цяпер мякка, лагодна, сеў на краі ложка, прыклаў няголеную, але не калючую шчаку да яе шчакі, легка паклау руку на жывот.

Раней, у першыя месяцы замужжа, з прыкрасцю пераносіла яго гэтую далікатную ласку, пазней, калі паправілася пасля родаў, паспакайнела і, пачуўшыся кабетаю, міжволі пацягнулася да яго як да мужчыны. Але мужчына ён быў няўдалы, дык радасці, уцехі не адчула, пачала ўсё больш i больш набіраць, назапашваць у душы незадаволенасці, расчаравання. Задаволеная была найчасцей у сне, калі сніла сябе разам з Янкам, а то нават i з маладым пастаяльцам. Ён, гэты малады, паглядны, фарсісты i з гуллівымі вачыма паручнік, хутка прыкмеціў яе галаднавата-неспатолены настрой, хітра i спакусліва заляцаўся, смела i рашуча падбіваў на блізкасць. Абы заспеў у хаце, у гумне адну, дык i ўспыхваў, нашэптваючы: «Пані Зосечка, які ў вас мілы тварык! Які стан! Якія грудзі! Вы — ружа ў гэтай глухой пушчы! Вы i ў сталіцы былі б не апошняю! Я ніколі не думаў, што знайду тут такую красу!»

Гэтыя словы, агняны позірк хвалявалі яе маладую кроў, але яна не прымала залёты. Брала дарагія падарункі, ды маладосць, годнасць сваю не асаромела. Не дзеля мужа — дзеля Янкі. Зацяжарала ад Віці. Хоць i без вялікай радасці.

— Гуляе наша дочачка...— усцешыўся Віця, запыніўшы далонь там, дзе чуліся настойлівыя штуршкі. Пасля пацалаваў яе.

Яна не адказала. Незадаволена зморшчылася, нібы ад назойлівай мухі. Пасля без злосці, але непрыязна адпіхнула яго.

— Уставай, золатка,— Віця не зазлаваў, зноў папрасіў i апусціўся на калені каля ложка.— Тата злуе.

— А хто вінаваты, што пакутуем мы ад твайго таты? — буркнула.— Аддзяліліся б, дык былі б самі сабе гаспадарэ.

Сказала тое, што думала i сама, i чаму вучыла маці.

— Тата ж не хоча дзяліць гаспадарку, даваць лес на хату...

— Тата-тата! А ты хто тут? Парабак?

Ён сумеўся, замоўк.

— I ты парабак тут, i я парабчанка,—выгаварыла набалелае.— Hi голасу свайго не маем, ні...

— Ну, не гневайся, золатца. Табе ж не трэба гневацца.

— Цяля ты! — забурчэла.— Не мужчына i не гаспадар...

— Ну, няхай ацішэе трохі на свеце, тады адыдзем,— пачаў зноў апраўдвацца.— Цяпер, праўда, не час дзяліцца. Ды Шлёма кажа: скора яшчэ горай можа быць... У нас тут, у Расеі...

— Менш слухаў бы твой бацька таго Шлёму, дык лепей было б...

— Шлёма ўсё ведае...

Рыпнулі дзверы —i яны абое пахапліва зірнулі туды. Ля вушака стаяў таўсматы Крывы — у валенках, у кажушку без рукавоў.

— Цьфу! — плюнуў. Канечне ж, зазлаваў на сына, які ўкленчваў перад жонкаю.— Каб на цябе халера: начная зязюля перакукуе-такі дзённую...

Цыркнуў зноў i з ляскам зачыніў за сабою дзверы.

Віця падскочыў, з сорамам залыпаў вейкамі. Зося адкінула коўдру, памалу i спакойна спаўзла з ложка. Але не змагла ўстояць на нагах, прысела: была ўжо цяжкая i непаваротлівая. Зморшчылася, бо зноў не адчула мацярынскага шчасця, прымала сваю долю як безвыходны прыродны прымус.

Антонік яшчэ ляжаў у калысцы, яна не зачапіла яго —няхай спіць. Не саромеючыся Віці, адвярнулася, скінула з сябе начную кашулю, пачала апранаць кожнадзённую шырокую спадніцу, а таксама блузку. Раней Віця ў такія хвіліны мог прылашчыцца да яе голай спіны, але сёння не падышоў. Яна ж, не азірнуўшыся на яго, патунала ў чорную хату — мыцца. Асвяжыўшы твар халоднаю вадой i выцершыся, дастала з кішэнькі спадніцы падараванае паручнікам круглае, з пазалочаным абадком i з вузенькаю, таксама пазалочанаю ручкаю люстэрачка. Свякроў у гэты час, пазіраючы ў акно, нечакана ашаламіла навіною:

— Гляньце: Янка Нямкевічаў дома!

Гаспадар, Анелька, Віця—усе амаль адначасна падаліся да вулічнага акна; яна ж, Зося, не кранулася нават з месца. У яе толькі рэзка штурхнулася сэрца, памлелі ногі i незаўважна паляцела з рукі люстэрачка.

Яно пляснулася вобзем і, чуваць было, пабілася. Усе раптоўна павярнуліся, убачылі яе, разгубленую, анямелую, а таксама i тое, што ляжыць долу металічны абадок, а вакол зіхацяць асколкі.

— А божачка мой! — сашчапіла худыя рукі Вікця.— Пабілася люстэрка! Гэта ж на вялікую бяду!

Ужо ў асвабодненым акне Зося ўбачыла Янку: той, высокі, у ботах i галіфэ, у белай кашулі, ішоў ад хаты па сваім двары. Яна прагна абгледзела яго, а тады ўжо адчула i сорам, i ганьбу. Праўда, ніхто нічога ёй не сказаў, усе паніклі, a Віця збялеў.

Ніхто не запыніў яе i не пайшоў услед, калі яна падалася зноў у белую хату. Села на ложку, бездапаможна апусціла рукі. Значыць, гэта на яго, на Янку, брахаў учора іхні сабака. Можа, Янка падыходзіў да іхняга акна, бачыў, як яна купала ў той час з Віцем Антоніка, бачыў, што яна зноў цяжарная.