Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Самойленка моўчкі цяжка нагнуўся, дастаў з шуфляды стала картку, падняўся, цяжка, па-старэчаму, паціраючы паясніцу, падаўся ў прыёмную. Услед за ім пайшлі i яны; па дарозе Клёнаў сціснуў яму локаць i падміргнуў — бачыце, наша бярэ!

Соня скінула паліто, паклала яго на спінку крэсла, села за машынку i ўзяла ca стала некалькі белых лістоў, капірку, спрытна ўсё заклала. Зірнула на Самойленку: дыктуйце, пан камендант!

— Але я мушу паставіць адну ўмову: вашым намеснікам будзе толькі Яромін,— той зірнуў на Фрунзе.— I ўвогуле ўсе назначэнні будуць толькі з нашага ведама.

— Што ж,— развёў рукі Фрунзе,— калі трэба, дык трэба.

— Загад нумар...—ужо не толькі стрымана, а нявесела прамовіў Самойленка.— Горад Мінск, 4 сакавіка 1917 года.— Падышоў да акна і, не паварочваючыся да ix, пазіраючы на халодны i дажджлівы двор, задыктаваў: — Аб назначэнні пана Міхайлава...

— Прабачце,— перапыніў Міхайлаў,— не трэба «пана...». :

— А як трэба?

— Грамадзяніна, таварыша Міхайлава Міхаіла Аляксандравіча...

— Не. Я не магу так,— усё не азіраючыся, ссутуліўшыся, прамовіў Самойленка.— Пішыце проста: аб назначэнні Міхайлава Міхаіла Аляксандравіча начальнікам міліцыі...

Соня хутка заляскала, нібы з кулямёта.

— Міхайлаў М. А. назначаны мною з гэтага дня часовым начальнікам міліцыі Усерасійскага земскага саюза па ахове ладу ў горадзе. Прашу ўсіх гарадскіх чыноў паліцыі выдаць Міхайлаву па вопісу ўсю зброю, што маецца ў ix распараджэнні...— I па-ранейшаму пагладжваючы паясніцу, дадаў: — Подпіс: грамадзянскі камендант горада Мінска Б. Самойленка.

Соня надрукавала, вышмаргнула паперы.

Самойленка павярнуўся, прачытаў тэкст, пасля тут жа, на стале, падпісаў усе тры экземпляры. Адзін з ix, другі, падаў Міхайлаву. Як падпісваў i падаваў ліст, дык аж трымцелі яго рукі, а на глыбокіх залысінах выступілі буйныя кроплі поту.

— Можа, i на вялікую рызыку іду... Хто ведае, чым абернецца мой гэты загад?! — квола ўсміхнуўся. Пасля падаў Соні картку, што дагэтуль трымаў у левай руцэ.—Запоўніце, калі ласка, мандат.

Калі тая аддрукавала, падпісаў i яе, аддаў Міхайлаву.

— Вось цяпер ужо законная ваша міліцыя, а вы — законны яе часовы начальнік,— прамовіў, надаючы вялікую ўвагу сваёй пасадзе, свайму загаду.— Заадно вы, як ведаеце, аўтаматычна з гэтай хвіліны становіцеся членам грамадскага камітэта пры каменданце горада.— Падаў руку.— Веру ў вашу адданасць рэвалюцыі...

— Не сумнявайцеся, пан камендант,— сказаў Фрунзе.

— Толькі, пан..., грамадзянін Міхайлаў, без свавольства...— затрымаў руку Самойленка, не то папрасіў, не то перасцярог.— Вы цяпер — афіцыйная асоба, падпарадкаваная мне, а праз мяне — i Часоваму ўраду...

— Жорсткая рэгламентацыя! — хітнуў галавой Фрунзе.

— А вы што хацелі? Самаўпраўства?

— Ясна,— прамовіў Фрунзе, адчуваючы ў душы вялікую ўрачыстасць, радасць ад сваёй перамогі. Тады, нібы раячыся, нібы гаворачы беспярэчна, сказаў: — Раз ужо ёсць законны часовы начальнік міліцыі, то неабходны i яго зварот да мінскіх насельнікаў...

Соня, са здзіўленнем ды з захапленнем зірнуўшы на яго, хуценька заклала некалькі лістоў паперы ў машынку.

— «Старый строй пал,— пачаў дыктаваць Фрунзе.— Прежняя власть, опиравшаяся на произвол и насилие, исчезает по всей стране, и на ее месте возникает новая, сильная народным единством и доверием.

Городская милиция уже разоружила полицию и стражников и заняла городское полицейское управление и полицейские участки. Жандармское управление упразднено.

Идет дружная работа по организации общественных сил...

Временный начальник городской милиции М. Михайлов».

Ён дагаварыў — i тут жа борздкая Соня дастала з машынкі лісты i аддала Фрунзе. Ён узяў, акінуў позіркам, а пасля першы экземпляр падаў гаспадару.

— Вы, пан Самойленка, не супраць такога звароту? Не? Тады, калі ласка, змясціце яго ў «Вестнике Минского губернского комиссариата».

Той узяў паперыну, прачытаў, схмурыўся.

— Добра,— буркнуў.— Надрукуем. Чысла 9 гэтага месяца.

— Дзякуем,— сказаў Фрунзе, развітаўся з невясёлым гаспадаром. A ўжо на вуліцы, калі ўсе перавялі дыханне, сказаў: — Вось што, таварыш Шломскі. Ідзі на Петраградскую i скажы нашым, каб падрыхтавалі атрад байцоў. Уночы будзем вызваляць палітвязняў.

— Ці не рызыкоўна, таварыш Міхайлаў? — паспрабаваў астудзіць яго разважлівы Клёнаў.— Хіба не чуў Самойленкавай запаведзі: кожную сваю задуму, кожны крок узгадняць з ім?

— Дудкі! — усміхнуўся Фрунзе.— А па-другое, мы не парушаем загады Часовага ўрада. Ёсць жа адпаведны пункт з яго дэкларацыі, каб вызваліць зняволеных? Ёсць. Няма канкрэтнай даты? Дык рэвалюцыйны народ сам устаноўлівае яе, жадаючы, каб барацьбіты за народнае шчасце больш ні дня, ні гадзіны не пакутавалі ў няволі.— Гарэзна штурхнуў локцем Клёнава.— Мы, міліцыя, «толькi» захаваем пры гэтым парадак!