Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Па-вашаму, мы абавязаны адчуваць толькі ваш вялікі боль, дбаць толькі пра ўсіх!!! — падхапіўся i падсек прамоўцу акрылены, а заадно i абураны Васілевіч.— А чаму вы, вялікія, абыякавыя да нашага болю, да нашай бяды? Мы што — заложнікі для вашага шчасця?!

Яго рэпліку падтрымалі прыхільна настроеныя людзі. Воплескамі i ўхвальным гудзеннем.

— Вы прапаведуеце страсці-мардасці, малады чалавек! — агрызнуўся Сядых.

— Не, паважаны пан,— зноў не выцерпеў, укалоў Васілевіч.— Калі i раскладаю касцёр, дык толькi для таго, каб сагрэцца...

Урэшце, калі ўсе ахвотнікі прамовілі, агулам прынялі адозву да грамадзян, ухвалілі склад грамадскага камітэта пры грамадзянскім каменданце Мінска Самойленку. Пасля, узбуджаныя, пачалі разыходзіцца.

Васілевіч нават не заўважыў, як у шматлюдным натоўпе каля яго апынуўся пачырванелы ад напругі Скураны. Ужо не такі важны i ў той жа час гулліва прасцяцкі, як раней, a нібы ўпершыню за час знаёмства разгублены.

Стомлена, шырока раскідаючы ногі, затупаў побач па светлым калідоры. Расслабіўся, дык абвіс яго даволі важкі жывот.

— Віншую, спадар Сымон! — падаў руку.— Хораша выступілі i добра хуліганілі рэплікамі.

Пасля, калі ўзяў яго пад руку, вывеў з гурту цікаўных разявак i апынуўся сам-насам, нібы апраўдаўся:

— Разумееце, э-э, я не мог выступіць на роднай мове альбо востра. Я афіцыйная асоба, мне няможна быць неабачлівым. Ды тут сядзеў Шчэпкін... Э-э, небяспечна сярдзіць Петраград. Абы ледзь-ледзь будзе яму не па гусце, дык ён адразу пачне папікаць за экстрэмізм, месніцтва альбо i за нацыяналізм... I не толькі ківаць пальцам... Іншая справа — вы... Вы, э-э, як кажуць, вольны казак, а вольнаму казаку закон не пісаны...

«Што ж так замінае табе, афіцыйніку, сказаць праўду альбо пра наш боль?—хацелася запытаць Васілевічу.—Ці не шкодзіць звычайная абачлівасць ды карыслівасць? Па-твойму, калі туды-сюды вылучылі, далі смачны кавал, калі шчасліўчык, дык трэба маўчаць! Жуй хлеб, май каменнае сэрца, хоць твой бліжні пакутуе ад гора, бяды, ад голаду ды зняваг альбо нават i чэзне!»

Скураны, здаецца, заўважыў у яго вачах нядобры позірк, дык сумеўся, а на развітанне падакляраваў:

— Мы яшчэ, э-э, спадар Сымон, пагамонім пра ўсё гэта... Сапраўды, э-э, цяпер, у такую спрыяльную часіну, трэба варушыцца. Грэх праспаць... Днямі я дам вам знак, э-э, збярэмся i пакумекаем пра наша...

Калі яны выйшлі з тэатра на змрачнаваты двор i развіталіся, нечакана каля яго зноў апынуўся Муха, нібы з зямлі вырас. Значыць, сачыў, ішоў за імі ўслед.

— Ну што табе сказала старая ліса? —ухмыльнуўся той.— Апраўдваўся? Перасцерагаў?

— Сказаў: на днях трэба сабрацца, пагаварыць пра нашы клопаты,— шчыра прызнаўся Васілевіч.

— Гм. Значыць, трымае нос па ветры, на хаду пераарыентоўваецца...— нібы сам з сабою, не зважаючы на яго, пачаў разважаць Муха.— Ясна. Ну што ж, калі намеціцца нейкае адраджэнне, нейкі новы рух, то трэба падтрымаць...

Васілевіч слухаў i не разумеў, што робіцца з Мухам. Адкуль у яго такія шчырыя парывы, адданасць? Ці ўсё гэта толькі на словах? Каб не адстаць ад часу?

1.

Дадому Фрунзе вяртаўся з сябрамі. Ішлі ў халоднай, нават маразнаватай цемені i гаварылі пра нараду, а пасля перакінуліся пару словамі пра іншае вельмі важнае — пра свой партыйны сход, які павінен пачацца праз некалькі гадзін.

Каля трэцяй гадзіны раніцы сябры давялі Фрунзе да яго кватэры, разышліся, а ён, аслабелы, бадай, ледзь жывы ад стомы, падаўся ў хату, каб перадрамаць, крыху адпачыць i зноў рынуцца да патрэбнай, але знясільваючай работы, у бой.

Дзверы былі незамкнёныя; ён, стараючыся не грукнуць ці лішне гучна не ступіць, зайшоў у веранду, абмацаў клямку i ціхенька адчыніў дзверы. Але калі пераступаў парог, у хаце ўжо чакала яго скупое святло ад лямпы — у тапачках, у доўгай белай начной кашулі, з накінутай на плечы цёплай хусткай сустрэла Соня. Зусім не заспаная, толькі стомленая — ад хвалявання i доўгага чакання. Значыць, аж да гэтага часу не самкнула вачэй.

— Соня! — шчыра падакараў,— Чаму не спіш?

Яна нічога не адказала, толькі пільна зірнула ў вочы, мусіць, намагаючыся зразумець, была ці не была яму сёння ўдача і які яго цяпер настрой. Ён усміхнуўся i прыгарнуў яе.

— Гаспадынька мая! — прашаптаў i пацалаваў у цёплыя вусны.

Яна прытулілася, радая, што ён нарэшце вярнуўся, аддаючы яму сваю жаночую пяшчоту, тут жа i спахапілася:

— Ты ж галодны...

Што праўда, то праўда — вельмі хацеў есці. Пакуль ён распранаўся, ціхенька апалоскваў рукі (гаспадары адразу ж прачнуліся, але ляжалі на чарэні моўчкі), Соня за гэты час дастала з печы цеплаватую, але ўжо трохі пацямнелую абіраную бульбу, невялічкую патэльню з некалькімі скваркамі i падсохлым спечаным яйкам, з паліцы — міску кіслай капусты, хлеб.