Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Свядомая мінская інтэлігенцыя, канечне, не магла змірыцца з гэтым. Яна (а сярод яе адным з самых няўрымслівых быў i Васілевіч) пачала старацца, каб хоць трохі ды памагчы гаротным людзям. Увосень 1915-га яна злучылася ў Таварыстве помачы ахвярам вайны i разгарнула сваю работу.

Найперш падбалі, каб памагчы бежанцам знайсці прыстанак i ежу. Ужо ў верасні ў Мінску наладзілі тры першыя дармовыя начлежкі, a неўзабаве — яшчэ тры. У гэты ж час адчынілі дармовую сталоўку, a ўслед за ёй — другую, для інтэлігентнай публікі, але платную. Пазней удалося заснаваць яшчэ адну дармовую сталоўку — для найбольш бедных сем'яў i сірот.

Спачатку ім спрыяла «Северопомощь», але пасля адмовілася памагаць. Колькі i ён, Васілевіч, ні быў там, колькі яшчэ ў іншых месцах ні шукаў спачування i падмогі — дарма, усюды да ix былі глухія i скупыя. Таму, як ні было ім балюча, прыйшлося летась зачыніць дармовыя сталоўкі, пакінуць толькi платную, што засталася пры «Беларускай хатцы», а таксама мусілі адмовіцца i ад трох начлежак.

О, падумаў ён цяпер, калі б у ix быў тоўсты кашалёк! Яны шмат зрабілі б для землякоў, добра схілілі б на свой бок! А так, без грошай, заснавалі ткальную майстэрню, дзе бежанцы выраблялі на продаж палатно, ручнікі, сурвэты i іншае з мастацкімі ўзорамі ў беларускім стылі. Пазней якраз ён праз сваіх земскіх знаёмых дабіўся, каб ім далі заказ шыць бялізну для войска, а таксама паспрыялі адчыніць рамонтную майстэрню ваеннага абмундзіравання.

Яны як маглі дбалі не толькі пра дах над галавой, працу i кавалак хлеба для пакінутых у бядзе, але i пра іхнія душы, розумы, пра іхні гаспадарскі спрыт. Для гэтага летась наладзілі курсы па садаводстве, агародніцтве i пчалярстве. Як i належыць, навучанне вялі па-беларуску. Разам з іншымі ён таксама выкладаў на курсах, прымаў пасля экзамены.

Вельмі шмат мелі клопатаў пра дзяцей. Некаторым сіротам, а таксама з галетных сем'яў знайшлі прытулак у маёнтачку «Карпілаўка», дзе ix ласкава прывеціў пісьменнік Ядвігін Ш. Яго дачка, Ванда, стала выхавацелькаю ў гэтым прытулку.

Сваімі сіламі пазалетась i летась наладзілі на каляды батлейку, ёлку (пазалетась ён быў нават Дзедам Марозам) — на вечарах было больш чым па дзве сотні дзяцей, якія спявалі народныя песні, чыталі вершы, танцавалі.

Летась, у кастрычніку, як толькі заявіўся ў Мінску, пачаў памагаць ім i Максім Багдановіч.

Васілевіч вельмі ўсцешыўся пры навіне, што сюды, на радзіму, перабіраецца іхні малады, але слынны паэт. Яны ўжо ведалі, што той хворы, дык загадзя ўсе падумалі, дзе ён будзе жыць, сталавацца i працаваць. Васілевічу нашанцавала сустракаць Багдановіча на вакзале i адразу ж прывесці яго ў «Беларускую хатку», дзе вялікая грамада мінскай інтэлігенцыі чакала жаданага госця з нецярпеннем.

Усім адразу спадабаўся Багдановіч. Хоць той, лічы, i не жыў на Бацькаўшчыне, родную мову вывучаў найперш па кніжках, але меў сапраўдныя беларускія рысы — шчырасць, сціпласць i сардэчнасць. Пасядзелі, пагаманілі разам адзін вечар, а ў яго канцы здавалася, што яны ўжо знаёмыя даўно i блізка. Праўда, да ўсяго гэтага Васілевіча агортваў жаль i боль. З-за Багдановічавай бледнасці i яго бліскучых — канечне ж, ад гарачкі — вачэй.

Калі папілі гарбаты, стомленага госця праводзілі на кватэру Змітрака Бядулі, які ахвотна згадзіўся прытуліць госця.

«Вось чего мне не хватала...— змякчаючы зычныя, як i кожны чалавек, выхаваны рускаю моваю, прызнаўся Багдановіч па дарозе Васілевічу, акцёру, драматургу, рэжысёру Галубку i акцёру Фальскаму, якія ішлі побач.— Общения... Выбачяйце, теснай сувязі з вамі, з простым народам... Кнігі кнігамі, а вось такі непасрэдны кантакт кантактам...— Усміхнуўся.— Признайцеся: дужа бянтэжыць вас мая гутарка?»

«Што вы, Максім!—першы пачаў супакойваць Васілевіч.— У нас вы хутка абеларусіцеся!»

...Калі некаторыя ў сталоўцы Таварыства мелі толькі абед, то ўсе дамовіліся, што хворы Багдановіч павінен мець тут i снеданні ды вячэры. Клопат пра гэта ўзялі на сябе маці i дачка Сівіцкія: старэйшая, як яны называлі, пані Сівіцкая, загадвала сталоўкай, а малодшая, панна Людвіка, была сакратаркай Камітэта.

Як расказвала Васілевічу Людвіка, неўзабаве, праз некалькі дзён, яе маці заўважыла, што Багдановіч амаль не сочыць за сваім здароўем, забываецца прыносіць лякарства альбо не ўжывае яго i п'е гарбату без цукру.

Старэйшая Сівіцкая змусіла Багдановіча аддаць ёй усе лякарствы, дакупіла патрэбнае ў аптэцы i сілком загадвала піць альбо глытаць тое, што трэба, у адпаведны час. Але піць гарбату з цукрам не змусіла, хоць прасіла-маліла, што ўжываць салодкае яму неабходна. Калі ж аднойчы крыху падсаладзіла, дык той гэтак расхваляваўся, што Сівіцкім прыйшлося доўга яго супакойваць.