Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Пасля ix Каганец даў слова яму, Васілевічу, як аднаму з лідэраў Мінскай групы БСГ, якая, лічы, i склікала гэты з'езд.

— Цяпер я з праграмаю нашай партыі,— усміхнуўся ён, пазіраючы ў залу, якая ўжо, здаецца, насыцілася ад прамоў i дакладаў, слухала не сказаць каб вельмі ўважліва.

Паперы ляжалі перад ім, але ён не пазіраў на ix, а — на людзей. Па сабе ведаў: лепш сказаць нязграбна, але сваімі словамі, чым талдычыць па пісанаму. Цяпер ужо не хваляваўся звыш меры, выбраў з мноства люду аднаго Нямкевіча i гаварыў быццам яму:

— Наша сённяшняя канферэнцыя БСГ, сябры, таксама прызнала i ўхваліла Часовы ўрад i яго меры па ўсталяванню новага эканамічнага, палітычнага ладу. Значыць, мы ідзём тут па адной дарозе з усімі астатнімі партыямі. Іначай цяпер, здаецца, нельга. Супрацоўніцтва з новым урадам — той верны i трывалы грунт, падмурак, на якім можна пачынаць новы будынак. Тым больш гэта датычыць нас, нацыянальнай меншасці. Аднак мы, сябры, мусім сказаць i пра тое, пра што Часовы ўрад, а таксама многія нашы партыі, нават амаль усе сённяшнія нашы прамоўцы мала гаварылі...

Заўважыў: паколькі яго выступленне загучала дысанансам, дык зала запыніла перашэптванні, наструнілася.

— Мы разумеем тое, што Часовы ўрад, здаецца, хоча доўжыць вайну i дабіцца перамогі,— прамовіў ён.— Перамога нам, як тут i гаварылі, жыццёва неабходная. Іначай Вільгельм паспрабуе выратаваць свайго сабрата Мікалая Другога, а з вяртаннем манарха Расія не толькі пойдзе па старым шляху, але яшчэ i ўмыецца крывёю... Але мы не зусім разумеем, чаму цяпер новыя ўлады гэтак асцярожненька, туманна, а то i абыякава гавораць пра так званае аграрнае пытанне. Сказаць шчыра, я здзіўляюся, чаму пра гэта незаслужана мала тут гаварылі i нашы прамоўцы. Сябры, не забывайма: вёска, сяляне — гэта пераважная частка нашага народа. I калі мы хочам быць выказнікамі яго дум i пачуццяў, дык давайце помніць пра найпершыя яго клопаты! Я шкадую, што тут ад нашых сялян усяго некалькі чалавек. Але мы, сялянскія сыны, павінны адстойваць інтарэсы нашых бацькоў, братоў. Мы, грамадоўцы, лічым: трэба неадкладна пачаць дэталёва распрацоўваць зямельны закон, улічыўшы ўсе ўмовы i акалічнасці зямельнага пытання ў нашым краі, у тым ліку i спосаб пераходу зямлі да народа. I як толькі мы даб'ёмся самавызначэння, будзем мець свой кіруючы орган, дык гэтаму органу трэба будзе неадкладна пачаць надзяляць сялян зямлёю. А пакуль што, лічым мы, трэба перасцерагаць наш люд ад самачынных захопаў зямлі...

— Выбачайце, Сымоне! — пачуўся голас з прэзідыума. I тут жа падняўся Скураны: — Спадары! Як вы ведаеце, я, э-э, маю нямала зямлі. Але вось што я, э-э, хачу заявіць: калі нам удасца дабіцца, скажам, аўтаноміі, займець свой Краёвы сэйм, дык я, э-э, даклярую праз яго аддаць сваю зямлю народу. I бясплатна.

Гэтая заява зрабіла сваё: зала выбухнула авацыяй.

— Варты пераймання i пахвалы жэст!—усміхнуўся Васілевіч, здзіўляючыся, як павёўся цяпер пан Скураны. Перад лютаўскімі падзеямі i цяпер ён пакрысе ўсё болей i болей выдаваў за радыкала, але да такіх вось заяў яшчэ не падымаўся.— А цяпер, сябры, пра нацыянальнае пытанне, якое ўжо закраналася тут. Мы лічым, што трэба дабівацца Расійскай федэратыўнай рэспублікі, а нам, беларусам, мець у гэтай федэрацыі аўтаномію. Жадаць меншага — не робіць нам гонару, не вартае нашага шматмільённага старажытнага народа, марыць пра большае — здаецца, не рэальна, як кажа адзін мой знаёмы... Адпаведна, мы павінны выбраць наш дзеяздольны орган, які будзе гуртаваць вакол сябе нашы сілы, павядзе далей работу па ўсіх напрамках — дзяржаўных, эканамічных, палітычных, сацыяльных, культурна-асветніцкіх і г. д. Ёсць думка гэты орган назваць Беларускім нацыянальным камітэтам, куды выбраць пятнаццаць — дваццаць відных нашых дзеячаў. Камітэтчыкі выберуць свой прэзідыум i ўтвораць адпаведныя камісіі. Пасля (калі так усё i будзе) камітэт адразу ж пашле дэлегацыю ў Петраград i дакладзе Часоваму ўраду пра ўсё i папросіць прызнання, помачы. Думаю, Часовы ўрад не адмовіць нам, улічыўшы, што мы i надалей хочам быць неадлучныя ад нашай сястры Pacii...

З трыбуны яго праводзілі гучнымі воплескамі. Яны цешылі i радавалі яго: не шмат адчуваў ён у жыцці ўвагі, разумення i пашаны. Пасля яго Каганец запрасіў сказаць слова Парэчын-Кузьміцкага — пасланца Мінскага Савета.

Васілевіч з цікавасцю агледзеў гэтага незнаёмага чалавека ў чорнай скураной куртцы, з нецярплівасцю чакаў, што той скажа. Сам ён запрашаў на сённяшні з'езд i Позерна, старшыню Савета, i яго намеснікаў, у тым ліку i Міхайлава, але тыя паскардзіліся, што не маюць часу прыйсці, падакляравалі, што кагосьці прышлюць іншага. Вось i прыслалі. Гэтага Парэчын-Кузьміцкага.