Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Дзесяць,— выгукнуў хтосьці з задніх радоў.

— Пятнаццаць,— падаў валявы голас Лашковіч.

Прагаласавалі. Пасля пачалі выгукваць пайменна:

— Каганец!

— Бурбіс!

— Гартны!

— Лашковіч!

— Васілевіч!

— Скураны!

— Петрыкевіч!

Васілевіч ледзь паспяваў запамінаць. Пасля падняў угору лісток — усё, як i дамаўляліся, спіс складзены. Параіў галасаваць. Зноў было па шэсць-сем тых, хто быў «супраць» i «ўстрымаўся». Уражліваму Васілевічу было не зусім ясна, чаму так паводзяцца людзі. Калі прыйшоў сюды — дык будзь з усімі заадно, калі супраць — то чаго тут? Яму цяжка было зразумець логіку i псіхалогію «незадаволеных». Нават у галаву не ўкладвалася, што той-сёй можа быць супраць не так самой справы, як супраць таго, што якраз не ён, скажам, пачынае з'езд альбо не ён трапляе ў прэзідыум. Ён крыху разбіраўся ў «складанай чалавечай натуры», але не заўсёды мог зразумець яе праявы ў кожным асобным выпадку.

Калі названыя падняліся i перайшлі з залы на сцэну, паселі, то на пярэдніх крэслах Бурбіс, Гартны, Скураны, Петрыкевіч перамовіліся i абралі старшынёй прэзідыума Каганца, яго намеснікамі — эсэра Метліна i былога эсэра, а цяпер грамадоўца Шуляка.

Далей рэй павёў Карусь Каганец. Невысокі, прысадзісты, адсюль, са спіны, з досыць выпуклым гарбом. Ён, трымаючы ў абедзвюх руках загадзя падрыхтаваны Васілевічам i іншымі грамадоўцамі люток ca сцэнарыем уступу з'езда, дрыготкім голасам, з моцным сялянскім акцэнтам загаварыў:

— Наш з'езд, дарагія прыяцелі, вітаюць нацыянальныя суполкі з братняй Украіны i Літвы, а таксама вядомыя дзеячы нашай культуры...— Прачытаў гэтыя віншаванні. Кожнае з ix зала ўзнагародзіла воплескамі.— А цяпер слова для вітання мае старшыня менскага камітэта прапаганды асноў новага грамадзянскага ладу Марзон.

Гэты нізкі, з кароткай шыяй i буйной чорнавалосай галавою чалавек хуценька падышоў да трыбуны.

— Мы, дарагія сябры,— гучна, нават басавіта загаварыў адразу ж з пафасам,— павінны найперш ухваліць Часовы ўрад i яго ўсе падараваныя расійскаму народу свабоды...— Хваліў-хваліў новую ўладу, а пасля, калі ўспомніў гэты з'езд, сказаў: — Ад імя нашага камітэта жадаю, каб на форуме быў дух рэалізму, умацавання новага ладу ў Pacii i, само па сабе зразумела, дух увагі да інтарэсаў беларускага народа...

Як ні ўслухоўваўся Васілевіч, але так i не пачуў, што ім раіць старшыня мінскага камітэта прапаганды асноў новага грамадзянскага ладу, а гэта значыць, падумаў ён, прамоўца асцярожнічае, а то, можа, i пабойваецца з'езда.

За ім прамовілі пасланцы з Магілёва i Петраграда: танклявы кучаравісты Каравайчык i падцягнуты, шустры капітан Адамовіч. Яны абодва таксама віталі рэвалюцыю, падтрымлівалі Часовы ўрад i яго палітыку, але болей ужо i ясней гаварылі i пра тое, чаго яны павінны сёння дабівацца. Да слова, Каравайчык падаў голас за тое, каб з'езд вылучыў ідэю аўтаноміі Беларусі ў складзе Расійскай дэмакратычнай рэспублікі.

— Цяпер час ужо зацвердзіць парадак дня,— пасля падняўся i з хваляваннем прамовіў Каганец.— Ён такі: адносіны да сучасных падзей, адносіны да расейскіх i нацыянальных сацыялістычных партый, арганізацыйныя пытанні. Як, згодзімся з гэтым, дарагія прыяцелі?

— Згодзімся,— прамовіў тут, у прэзідыуме, Гартны.

Прагаласавалі. Пасля пачалі слухаць даклады тых, хто жыў i працаваў у Мінску.

Першы выступіў Фальскі — малады яшчэ мужчына, акцёр, а цяпер, у вайну, службовец Лібава-Роменскай чыгункі. Як i чакаў Васілевіч, ён спакойна, прыгожым акцёрскім голасам пачаў расказваць, што робяць яны тут у Камітэце помачы ахвярам вайны i ў «Беларускай хатцы». Пасля загаварыў пра тое, што трэба пачаць дабівацца, каб новая ўлада адмяніла забарону на беларускую мову, дазволіла ўтварыць тэатр.

—Цяпер зноў тэатр можа шмат зрабіць для нашага народа, для культуры,— сказаў Фальскі.— Народны тэатр ды яшчэ ў такі кіпучы час, як цяпер,— вялікая рэч. Таму, не чакаючы дазволу, мы пачалі ўжо рупіцца: да слова, Ядвігін Ш. збірае драматычны гурток, які Фларыян Ждановіч (а ён вяртаецца ў Мінск праз тыдзень) можа хутка пераўтварыць у драматычную трупу, а я ладжу харавы гурт...

За гэтыя словы i прэзідыум, i зала падзякавалі Фальскаму моцнымі воплескамі.

Пасля яго пачалі падыходзіць да трыбуны іншыя мінчукі: шыкоўны i ажыўлены сёння Муха, аскетычны, заўсёды разважлівы ксёндз Мяцельскі, весялун Буднік. Апошнія два прамаўлялі ад імя новых беларускіх партый, што ўзніклі на днях: ксёндз Мяцельскі быў пасланцом хрысціянскіх дэмакратаў, a Буднік—народна-дэмакратычнай суполкі. Усе трое сказалі, што з'езд мусіць патрабаваць «поўнага самавызначэння» беларускага народа, а Мяцельскі яшчэ дадаў, што цяпер трэба «збліжаць усіх католікаў i праваслаўных у адной веры з рознымі абрадамі, не дапусціць, каб наш люд па-ранейшаму расколваўся на дзве варожыя палавіны».