Генрых Далідовіч - Маладыя гады

«Вось i рабі што хочаш... — i цяпер падумаў-пагадаў ён. — Здаецца, умею маляваць, але малюю блага. Нікому — а цяпер ужо i мне самому — не падабаюцца мае карціны... А здаецца ж, малюю пра самае-самае сучаснае, пра тое, што ва ўсіх на языку. Але кажуць, што філасофіі, псіхалогіі, душы няма... Можа, з'ездзіць куды i паглядзець што новае? У Сібір ці да маракоў, за мяжу — можа, там знайду i для сябе, i для іншых нешта свежае, глыбокае, калі не магу знайсці яго тут, дома?..»

А са Здзіславам была ў ix яшчэ адна далікатнасць. Валя. Некалі, студэнтамі, яны з Валяю крыху кахаліся. Яна тады гэтаксама вучылася ў тэатральна-мастацкім інстытуце, толькі на акцёрскім факультэце. Пасля, за год да заканчэння інстытута, нечакана выйшла замуж за свайго педагога, вядомага артыста. Але пажыла з ім нядоўга, гады два, разышлася i вось цяпер была са Здзіславам: ён кахаў яе яшчэ са студэнцтва.

Мішук яшчэ не ажаніўся, хоць дзяўчат — добрых, прыгожых — меў шмат. Тыя дзяўчаты павыходзілі замуж, а яму засталіся пажылаватыя равесніцы ці маладзенькія порсткія дзяўчаткі. Праўда, сёлета пазнаёміўся з метадысткай Палаца мастацтваў, студэнткай-завочніцай, пахадзіў крыху, i яна пакрысе даводзіла ўсё да вяселля, з чым ён пачаў ужо маўкліва згаджацца.

Таму сёння i па дарозе, i ўжо тут, у лесе, крышку з помстаю цешыўся: не ва ўсім шанцуе i Здзіславу, зменнае, няўтрымнае часамі гэтае шчасце!

Валя моўчкі пасядзела з хвіліну, пасля чагосьці ўсміхнулася, паднялася i — высакаватая, вельмі стройная ў чорным світэры, увабраным у новыя блакітныя джынсы, прыгожая — роўненька, высока ўздымаючы галаву i крышку какетліва віхляючы клубамі, падалася да машыны. Вярнулася адтуль хутка, з транзістарам, з джазавай музыкай. Як падышла, неяк хітра перахапіла яго позірк, насцярожылася, але ўсміхнулася. Такая — нейкая надта дзіўная — яна была заўсёды: за адну хвіліну магла i засмяяцца, ды не абы-як, а проста заліцца смехам, магла жартаваць, кпіць, i тут жа — ні з таго ні з сяго, здаецца, — магла ўзлавацца, надзьмуцца ці заплакаць. Мішук часта быў у Здзіслава, дык бачыў гэта.

«Хоць, можа, — падумаў ён, — усе такія гэтыя артысты, гэты вельмі настраёвы народ, але ўсё ж, можа, i добра, што некалі мы з Валяю не пажаніліся. Змучыла б яна мяне, ды i я так не цярпеў бы, не патураў бы, як церпіць цяпер ды патурае Здзіслаў. Ці спрачаліся б век, ці... Не, няхай лепш яна будзе некаму жонка!..»

— I ў горадзе, i ў лесе сумна без кампаніі, — зноў усміхнулася Валя, перанесла ношку галля, на якім дагэтуль сядзела, бліжэй да яго i села. Зірнула гарэзна — i ён засаромеўся яе. — Табе не надакучыла наша маўчанка, Вовік?

— Вы сямейныя людзі, а я старонні чалавек, не маю права ўмешвацца... — пажартаваў Мішук. — Таму i я маўчу.

— Помсціш? — усміхнулася Валя. Яна i раней мела вельмі дапытлівы розум, магла быць i хітрай, пастарацца так гаварыць, пасміхацца, каб цяжка было некаму зразумець, што яна думае, але магла быць i адкрытай.

— Чаго мне помсціць? — паціснуў ён плячыма. — Яшчэ раз шчыра прызнаюся: не хачу ўмешвацца ў ваша жыццё...

— Ну ладна, Вова, не будземо! — пажартавала яна. — I без лішняй гамонкі мы ўсё ведаем адно пра аднаго... — Валя дастала з задняй кішэні штаноў цыгарэты, патрэсла пачак, i калі з надорванага краёчка паказалася цыгарэціна, падала яму, узяла сама, ткнула яе ў агняную галавешку, закурыла i пусціла вялікі клуб дыму. — Як ведаеш, што мне вельмі цяжка са Здзіславам... Як, можа, i яму са мною... Адно нас ратуе, што мы мала бачымся: ён процьму часу сядзіць у вёсцы, а я шмат бываю на гастролях, жывём кожны сваім...

— Вы абое таленты, людзі мастацтва, абое павінны шмат чым ахвяраваць дзеля яго...

— Талент усё ж ён. Ды магутны талент, — сказала сур'ёзна Валя. — Я не бяздарная, але i не вельмі таленавітая. Але ўцягнулася, не магу без тэатра. I маю такія-сякія поспехі. А са Здзіславам нам цяжка стала, ён сам i далей хоча займацца сваім, а мяне стараецца прывязаць да дому. Проста трызніць, каб я радзіла яму сына... А я не асмельваюся: пайду з тэатра, перастану выходзіць на сцэну, страчу любоў да яе, страчу ўменне... Тады буду любіць дзіця, увесь час думаць пра яго, а цяпер я думаю толькі пра тэатр...

— Якраз яшчэ больш нешта ўведаеш, пабагацееш... — перапыніў яе Мішук. — Побыт больш асэнсуеш...

— Баюся я, Вова, гэтага побыту... — прызналася Валя. — Я ніколі не была i не буду гаспадыняй, добрай жонкай. Я люблю вольнае жыццё... Яму гэта не падабаецца, але ён любіць мяне i ўсё дазваляе... Усё даруе... Бо ён з тых магутных мужчын-пакутнікаў, што здольны дараваць. Ты вось не дараваў бы, не выцерпеў бы ўсіх маіх капрызаў i прыхамацей, а ён церпіць. Таму табе трэба вучыцца ў яго цярплівасці, гэта табе шмат i для творчасці дасць, навучыць нешта глыбей сказаць i ў тваіх трактарных одах... Не фатаграфіі рабіць, а тварыць мастацтва...