Генрых Далідовіч - Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

— Ты што сабе дазваляеш, «герой»? — вытарашчыў ён чырвоныя вочы, а ягоныя тонкія нос i вусны яшчэ болей патанелі ад злосці.

— Што я дазваляю забароненае? — як мага спакойна запытаў я (пасля мне сказалі, што я ў гэтую хвіліну збялеў).

— Ты нахабна прыстаеш да жонкі майго друга, франтавіка!

— Я яе не крыўджу, — я спрабаваў адарваць ад сваёй грудзіны ягоныя рукі. — А вы, калі ласка, вядзіце сябе прыстойна!

— Ты, хітрая i двудушная контра, будзеш яшчэ вучыць мяне?!

Спачатку ўсе анямелі, пазіралі на нас, а пасля кінуліся раздымаць — Трыфанавіч забушаваў, адпіхваў настаўніц, але тыя абляпілі яго i абсадзілі на крэсла.

— Мікалай, — падышла да яго i сцята прамовіла бледная Аглая, — сёння скажу перад усімі: запыні свой кантроль, свае дамаганні да мяне!

— Які «кантроль», якія «дамаганні»! — узвіўся той. — Я абараняю гонар свайго друга-франтавіка!

— Я сама абараню яго i свой гонар. Калі б ён жыў, была б яго вернай жонкаю, — дадала Аглая са слязьмі. — Але яго няма i не будзе ніколі. Дык не глумі мне душу, не выношвай свае непрыстойныя намеры. Каханкай я не буду. Нікому. Я хачу быць жонкай i маці. Жонкай — таму, каго я пакахаю, хто мяне пакахае.

— Дык ты гатова памяняць героя вайны на «ворага народа»? — упершыню, адчуваючы крах сваіх надзей, напаў-раніў яе той.

— Кажу, я сама буду рашаць свой лёс.

— Эх, сволач! — Трыфанавіч падскочыў, вырваўся з жаночых рук, падбег, мігам сцягнуў са стала абрус з рэшткамі пітва i ежы, строс усё гэта на падлогу i зларадна-пераможна заззяў: — Наце! Мае вам!

Нейкую хвіліну ўсе анямела маўчалі.

— Дурань, самы неабчасаны пень, — ціха прамовіла Аглая. — Табе месца не ў школе, а самае вялікае — конюхам на канюшні. — Пасля да настаўніц: — Збярыце ўсё, навядзіце лад, дзяўчаты. — А затым да мяне: — Хадзем, Іванавіч. Не перажывайце. Гэты хамут унізіў не вас, a ўнізіўся сам. Паказаў: яму далека да вас.

Трыфанавіч нібы астудзіўся, абмяк — апусціў долу абрус, адышоў i, адвярнуўшыся ад усіх, спрабаваў закурыць; жанчыны пачалі прыбіраць.

— Не перажывайце, Іванавіч, — ужо на двары, трымаючыся за маю руку, зноў папрасіла Аглая. — Гарэлка зацьміла яго невялікі розум, абудзіла зайздрасць, злосць, нянавісць да вас. І не толькі таму, што вы — добры настаўнік.

Я змаўчаў.

— Вы мяне разумееце, Іванавіч?

— Разумею, Аглая.

— Што вы разумееце? — запытала ўжо крыху гулліва.

— Усё.

— Скажыце, пра што вы думаеце.

— Ён, мабыць, кахае вас.

— Вы так лічыце сур'ёзна?

— Адкажу пытаннем на пытанне: хіба ён не ўмее, не можа кахаць?

— У яго ёсць жонка, дзеці, дык вось няхай ix кахае i любіць.

— Бывае, Аглая, i жанатыя ды сямейныя ўпершыню адчуваюць каханне.

— Ці не апраўдваеце вы яго, Іванавіч? — здзівілася Аглая.

— Не, не апраўдваю. Я гавару тое, пра што думаю.

— I што вы яшчэ думаеце пра яго? Да слова, пра ягоную зайздрасць, злосць i нянавісць да вас?

— Ён раўнуе.

— Чаму? Хіба ў нас з вамі каханне?

Яна запытала нібы з гуллівасцю, але голас яе заўважна затрымцеў, а крок змяніўся. Мы пры срэбным святле i холадзе начнога неба падышлі да развілкі дарогі: мне было направа, ёй — налева. Мы прыпыніліся каля тоўстага камля высокага i чорна-матавага дрэва.

— Вы зноў маўчыцё ў важны момант, Іванавіч... — прашаптала Аглая i злёгку даверліва прытулілася. — Скажыце мне праўду. Пра тое, што ў вас на душы, што вы можаце сказаць толькі мне...

— Скажу шчыра, Аглая: я не ведаю, што сказаць... — прызнаўся я. — Дакладней, ведаю, магу сказаць, але... не ведаю...

— Іванавіч, у вас светлы i ясны розум, дык не туманьце, калі ласка, — папрасіла Аглая. — Вы можаце стрымлівацца, трымаць сябе ў руках у школе, я гэта разумею, але са мной будзьце шчырыя.

«Яна мяне кахае, я не абдзелены жыццём, — маланкай мільгнула ў маёй галаве. — Але яна яшчэ маладая, добра не разумее, чым можа заплаціць за гэтае каханне да мяне, чалавека такого цяжкага лёсу...»

— Не замыкайцеся, Іванавіч. Давайце пагаворым шчыра. Мы, думаю, зразумеем адно аднаго.

— Аглая, мне трэба гаварыць пра мае думкі i пачуцці...

Яна, як адчуў, устрапянулася, але не адхілілася, нават паклала галаву мне на грудзіну, казычучы цёплай хусткай мой падбародак, закруціла на маім паношаным паліто гузік.

— Я зусім не падабаюся вам?

Мне ўжо не было выйсця, трэба было гаварыць праўду i разам з ёю ныраць у новы вір, што зноў трапіўся мне на жыццёвай сцяжыне.

— Не, Аглая. Наадварот, думы i пачуцці мае пра вас i да вас самыя лепшыя. Толькі я ix баюся.

— Чаму?