Міхась Лынькоў: Над Бугам: выбранае

Не, гэта старыя прыяцелі, прадвечныя дружбакі, якіх не разальеш вадой, не разгоніш парай. Многа рэек пасцёрлася за доўгія гады, пагнуліся кастылі, тысячы буксаў перагарэлі, паз'езджаны сотні паравозаў, а чалавечае жыццё - крэмень: ні яму сонца, ні золь, ні вятры, ні завеі. Кулдыкнецца паравоз пад адшыб, тут яму і канцы. А глядзіш, машыніст выберацца цэлы з-пад расшчэпленых колаў і праз дзень, праз другі зноў вядзе паравоз. Чалавек жывучы, а дружба яшчэ больш жывучая. Счэпшчык Іван быў калісь качагарам на паравозе і ў старыя гады ездзіў разам з Андрэем. Таму і дружбакі старыя. Вось і цяпер, калі счэпшчык блыхой шныпарыць паміж буфераў, Андрэй, назіраючы за ім са свае будкі, крычыць:

- Глядзі, раздаўлю, сцеражыся!

І ў той жа час думае: «Трэба асцярожней, а то, чаго добрага, цісканеш знянацку, спячэш з чалавека блінец. А ці ж гэта доўга: стары Іван, не такі ўжо ёмкі, як раней, спозніцца, не патрапіць у час праслізнуць між талерак, а то паслізнецца часам».

І, асцярожна націскаючы на рэгулятар, Андрэй прымушае сваю «кукушку» плаўна прыстаць да вагонаў, без штуршкоў, без торгання. Нават тады, калі счэпшчык прасвішчыць у свой свісток, што «гатова, давай уперад», Андрэй чакае, пакуль вылезе з-пад вагонаў Іван, і толькі тады дае ход сваёй «кукушцы»; праўда, Іван злуе часам:

- Нешта ты спіш занадта; раз свішчу - паязджай!

Як жа, ён стары счэпшчык, ён прывык усё рабіць на хаду: на хаду прычапляць, на хаду выскакваць з-пад вагонаў, на хаду хапацца за вагонныя ці паравозныя прыступкі, на хаду скакаць каля стрэлак. Усё на хаду.

Але не ўвесь жа дзень на хаду. Станцыя невялікая. Манеўры ў большасці ўдзень. І калі замігцяць семафоры за станцыяй і абалье месяц рэйкі сярэбраным святлом - тады адпачынак. У апошні раз прабраскоча «кукушка», забярэцца ў тупік і стаіць там спакойна да раніцы.

Тады стары Андрэй дастае з прамазучанага куфэрка, што стаіць за тормазам, шчарбаты чайнік, налівае яго вадою з тэндэра і, калі гараць яшчэ дровы, прымайстроўвае чайнік ля топкі. Потым дастае паклю, старанна выцірае ёй запэцканыя мазутам рукі, дастае з куфэрка ручнік і пракопчаны змылак і ідзе да вадакачкі. Там ён старанна наводзіць «туалет».

- Без туалету нельга. Адразу патрэскаюцца рукі і нос аблупіцца, дый твар не халява - яму мазутнага бляску не трэба, - так кажа заўсёды Андрэй, калі, памыўшыся старанна, расчэсвае перад разбітым люстэркам свае рэдкія рудыя космы. Барады ў Андрэя няма.

- З барадой ля машыны нязручна: і ў мазут умажаш, дый яшчэ абсмыліць часам, а ў дадатак і кабета не паважае: што ты, кажа, з памялом прэшся.

Прывёўшы ўсё да парадку, Андрэй садзіцца на сукаваты цюльпак перад топкай і моўчкі чакае вячэры. Хутка шчарбаты чайнік пачынае выказваць адзнакі непакою, і падскаквае накрыўка, нос пускае гарачыя пырскі, увесь чайнік пачынае трымцець, як у той ліхаманцы. Ледзь прыкметная ўсмешка прабягае па шчаціністым твары Андрэя.

- Пазлуй у мяне, пазлуй, і вось я ўжо зніму цябе, дык як запару... ну і чай жа важнецкі будзе...

Такім жа манерам, як чайнік, прымайстроўваецца патэльня з салам. Тут ужо Андрэй робіцца весялейшым, бо больш работы: трэба круціць, трэба пераварочваць, бо недагледзіш - перапячэцца.

- Неспакойны ж элемент гэта сала, да чаго сквірчыць, да чаго верашчыць, нібы той начальнік станцыі.

Ад печанага сала па ўсіх лініях разносіцца прыемны пах. Да таго прыемны, што дзяжурны стрэлачнік, чмыхнуўшы некалькі раз носам, памкнуўся быў даць лататы дахаты, але, успомніўшы, што да змены яшчэ далёка, нехаця паклыпаў да будкі. Там ён так узяўся праціраць ліхтарнае шкло, што ад яго засталіся адны аскялепкі.

- То ж спакуса, даруй ты, Божа, вячэраў бы дзе-небудзь у хаце, а то на табе, узапрэцца на паравоз і пачынае ладзіць яечні.

Пах ад сала непакоіць не толькі стрэлачніка. Вось некалькі рамонтных рабочых, якія начуюць звычайна летам на станцыі, таксама, як па камандзе, павялі насамі і ўтаропіліся на паравоз.

- Вячэрае... Айда, хлопцы, класціся яшчэ рана, а там і чаю пап'ём.

У госці да Андрэя збіраецца цэлая хеўра моладзі. Андрэй смачна вячэрае і частуе хлопцаў чаем. Хутка да кампаніі іх далучаецца стрэлачнік, зойдзе на аганёк пуцявы абходчык Антон, які ходзіць заўсёды падвязаны хустачкай. Бразнуўшы молатам і падсумкам з кастылямі і памацаўшы шчаку, ён лезе на прыступкі і, скрывіўшы твар, кажа «дзень добры».

- Каму як, а ў цябе, нябось, нядобры. Баляць?

- Баляць, каб на іх нарад. - І Антон зноў мацае шчаку, нібы хоча лішні раз упэўніць усіх у прычынах свае хваробы.