Міхась Лынькоў - Над Бугам - выбранае

- То дай хіба я пагляджу, а мо вылечу, - і стрэлачнік цягнецца рукой да хворай шчакі.

- Ну-ну, адвяжыся, гультай. Табе што, стаіш, як дуда, на стрэлцы, да цябе і ніякая трасца не прыстане... Вось пахадзіў бы, як я...

- Ну і рабацяга знайшоўся! Толькі і ведае - кастыль ды гайкі, дый молат для фасону насіць, гады ў рады стукне дзе, а яшчэ нб табе, гультай...

- Годзе там, не падзялілі чаго, ці што? - наводзіць парадак Андрэй.

- А чаго ж ён - гультай... Бач, як разбухла шчака, наспаў у будцы сваёй... Дык гультай.

- Вядома, гультай. Вунь стрэлкі нячышчаныя, а ён бадзяецца недзе.

- А ты што мне: начальнік станцыі, ці што? Дзе тваё месца? Гэта так лінію даглядаюць?

- А так стрэлкі пільнуюць?

- Штопка ты непуцёвая.

- Дуда ты маляваная...

- Пацук ты лінейны! З кім раўняешся. Я стрэлачнік, а ты? Хто ты, я цябе пытаю? Ключ ты гаечны... Я стрэлачнік, у мяне спецыяльнасць: на стрэлку, дык на стрэлку, на счэпку - айда на счэпку. Захачу ў... захачу... адным словам, куды ні захачу - калі ласка, Астап Гаўрылавіч, наша вам пашана... А ты чаго варт, хіба рэйкі пільнаваць, толькі ад каго?

- Ну, ну, годзе... бач, разышоўся, спецыяльшчык які, - умешваюцца рамонтныя, гатовыя заўсёды гарой пастаяць за свайго брата - лінейнага чалавека.

Астап Гаўрылавіч чмыхае носам і, пакрыўджаны, злазіць з паравоза. І чутна, як ён ідзе да стрэлак, мармычучы сабе пад нос:

- Як жа, вадзі тут з імі кампанію, ці ж яны разумеюць што...

На хвіліну на паравозе апаноўвае ўсіх прыкрае маўчанне, і, каб разагнаць яго, усе круцяць цыгаркі. Андрэй корпаецца ў топцы, дастае вугаль, кідае яго з далоні на далонь, здзьмухвае попел, і ўсе прыкурваюць.

- Бач, гарачы, - устаўляе нехта слова.

І не пазнаць, ці гэта аб стрэлачніку, ці аб вугалі.

Прыкурваюць і маўчаць, ды паглядаюць, як мітусяцца на праржаўленых паравозных сценках мяккія водбліскі ад цыгарак. А за паравозам ціхая ноч, дзесьці там, каля штабеля шпал, стракоча цвыркун, над лініяй водар ад палыну і мазуту. І пахне яшчэ перагарам вугалю і газавым курывам. А там, дзе мігціць сваім вокам чарнакрылы ўначы семафор, блішчаць пад месяцам рэйкі-істужкі. На іх любіць глядзець Андрэй, і заўсёды, калі пазірае, на сэрца кладзецца лёгкі невыразны смутак. На момант, на мінуту сэрца нібы памкнецца ўперад, нібы хоча дагнаць, выперадзіць гэтыя светлыя рэйкі, гэтыя нязмерныя дарогі чалавечыя. Але толькі на момант. Сэрца не скочыць, яно старое, яно пракурана агнём і мазутам, яно праржаўлена, як праржаўлены стары паравоз. Таму на сэрцы толькі ціхі сум - аб дарогах пройдзеных, аб пуцях пераезджаных. І схіляецца галава, і коцяцца думкі-словы ў начную цемрадзь, дзе пахне палыном і мазутам, дзе пах вугалю і дыму.

- Так вось заўсёды мы... За дробязь, за глупства - у сварку. А ты б падумаў вось часам. Ты, скажам, стрэлачнік, на стрэлцы стаіш, пільнуеш рэйкі свае... Ты рамонтны - табе рэйкі і шпалы... Ты лінейны: і твой клопат - кастылі ды гайкі і зноў жа рэйкі... Я машыніст - па рэйках хаджу, з іх не зварочваю. І выходзіць - усе мы паны аднолькавыя, усе мы па рэйках ходзім, жывём на іх... без іх не можам, і памерці нам каля рэйкі давядзецца, а мо і на рэйках... Што я - няпраўду кажу? Не, браткі... Навошта ж гэтыя сваркі...

Дзесьці далёка-далёка, ледзь чутна прагудзеў паравоз.

- Мусіць, Каўтун едзе на сваім шчукінскім. Яго паравоза голас за дваццаць вёрст чуваць, не мая «кукушка»... А што Каўтун - даездзіцца і да майго: стары ўжо, ды на сэрцы гарачы, не шкадуе паравозаў, толькі ведае: паддай пары, паддай. А так і да бяды можна хутка. А чаму не шкадуе? За сына помсту мае, за сына злуе на машыну. А з сынам яго, бач, такая гісторыя выйшла. Даўно ўжо, яшчэ да таго, як качагарыў у мяне Іван - счэпшчык наш, - вадзіў я паравозы з Каўтуновым сынам, Петрусём звалі. Качагар быў адменны. Малады, здаровы, рукі што тыя качэргі жалезныя, пару наганяў умомант. Дый не толькі пару - усю машыну яму даручыць было можна, таму меў хлапец здольнасць на ўсё і дасціпнасць. І выйшаў бы з яго машыніст на славу. Ды лёс, браткі, - ад яго не ўцячэш. І на рэйках наш лёс, усю дарогу так і бяжыць за табою па рэйках, адстаць баіцца.

Увосень справа была. Вялі мы ноччу цягнік з Петрусём. Даўгі цягнік быў і гружаны. Памятаю, жартаваў з Петрусём я, кпіў над ім - ці хутка на вяселле пакліча і чаму так марудзіць. А прызнацца, добрая дзяўчына была ў яго - слесара Рыгора дачка. Не дзяўчына - любасць адна. Асабліва ж каса па калені, а вочы, як агні на далёкай лініі, клічуць цябе, вабяць - пад'едзь бліжэй, падыдзі, падзівіся. А калі думаў я пра іх, пра Петруся, значыцца, і пра яго каханку, дык ведаеце - ног не чуў пад сабой, і так лёгка было весці паравоз тады, падганяць яго, пускаць уперагонку з ветрам спадарожным.