Міхась Лынькоў - Над Бугам - выбранае

Дык вось, ехалі мы. Ішлі з адхілу. Паравоз пусцілі ваўсю, таму пад'ём уперадзе ды закругленне - трэба разагнаць машыну як след. Пятрусь падкідаў вуголле ў топку, каб паравоз не астыў часам. Я стаяў ля акенца, углядаючыся ў цемрадзь ночы, якая ляцела насустрач нам, глытаючы паравозныя іскры, кідаючы на святло ліхтароў матылёў начных і казюлек.

Пятрусь падкідаў вуголле і ціха ўголас напяваў нейкую песню. Якая - не памятаю, дый справа не ў словах, а ў песні. А ад песні заўсёды сум на сэрцы і жаль, мо аб тым, што жонка далёка, мо аб тым, што маладосць праляцела калісьці без пуцёвак і станцый. А Пятрусь малады, маладая і каханка. Чаму ж не пазайздросціць чужому шчасцю, асабліва калі гэтае шчасце на парог ляціць.

Але шчасце шчасцем, а закруглення ў пуці не мінеш. І ўспомніў я, што пясочніцы ў мяне не спраўны, а закругленне вялікае, а пад'ём круты. Трэба праверыць. Выйшаў я з будкі ўперад на пляцоўку. Цёмна там, хоць вока выкалі. А вецер напірае на грудзі, надзімае кашулю, бы ветразь той, нібы хоча ўзняць цябе, перакінуць цераз дрыжачыя парэнчыны. І толькі ступіў я крок, а мо і два, як раптам нібы падхапіў мяне хто пад рукі і кінуў ўперад. Колькі ляцеў я - не памятаю. А калі ачухаўся і расплюшчыў вочы, убачыў я, што ляжу на броўцы. Паспрабаваў узняцца, але так кальнула ў назе, што ледзь не страціў прытомнасць. Нага была пераломлена. Ледзь-ледзь злаўчыўшыся, зірнуў я назад - аж уваччу пацямнела: ляжыць паравоз мой, прыкленчыўшы на пярэднія калёсы, тэндэр убок схіліўся і сплюшчыўся ў блін, а за тэндэрам груда вагонаў, адзін над адным, адзін ледзь ліпіць, стаўшы старчма над самым тэндэрам. А іншыя - у трэскі, адны рабрыны тырчаць пагнутыя.

«З чаго б гэта сталася?» - падумаў я.

Няйначай рэйка лопнула, але дзе разбярэшся тут, калі ўсё змешана ў кашу: і рэйкі, і шпалы.

Узялі мяне пасля ў бальніцу, быў ужо непрытомны. І толькі на другі дзень успомніў я аб Петрусю: дзе ён і што з ім. Наведвалі таварышы, у якіх распытваў, але кажуць: не бачылі і не чулі. І толькі на трэці дзень знайшлі майго качагара ў топцы. Адны косці засталіся, дый тыя парассыпаліся, калі выцягнулі яго з прадчаснай магілы. Як падкідваў ён вуголле, так і шугануў у топку, калі паравоз зарыў зямлю носам.

Андрэй маўчыць, схіліўшы галаву, зацягваецца акуркам, які ледзь не прысмылеў да губы, сплёўвае яго і затоптвае нагой.

- А вы вось кажаце... Такі лёс, каму як... Ці думаў, ці гадаў Пятрусь пра гэта. І што б са мной было, калі б не пясочніцы гэтыя самыя. І трэба ж было час выбраць.

- А многа вы, мусіць, дзядзька Андрэй, і людзей парэзалі на сваім вяку? - пытае малады рамонтны, як відаць, з навічкоў.

- Дурных машына парэзала, а не я...

Андрэй, як і кожны машыніст, не любіць гаварыць аб сваіх ахвярах, не прынята, дый нашто: сябе ганьбаваць, сказаць аб сваім недаглядзе. Не, пра гэта Андрэй расказваць не будзе.

- Папытайцеся ў паравозаў, яны лепей ведаюць. А мне што... зачым жа гэта людзей рэзаць. Я вось вылечыў некаторых... дык гэта іншая справа.

- Як гэта, вылечыў?

- А вось і вылечыў... І не чым іншым, як паравозам. Рамонтніка Саўку ведаеце? Кульгавага. Ну, дык вось... Быў ён калісьці кульгавы крыху, садануў, мусіць, молатам па калену, а мо кастылём. Ну і кульгаў. Не тое каб занадта, а ўсё ж кульгавы, так і празвалі ўжо: Саўка Кульгавы. Добра. Еду я раз з пасажырскім, пад'язджаю да стрэлак. Усё як след, і стрэлачнік, бачу, на месцы, лінія вольная, нават дзяжурнага ўбачыў здалёк, выйшаў і ён жазло прымаць. Потым зірк гэта я бліжэй - і што ж вы сабе думаеце: перад самымі буферамі чалавек мільгануўся, цераз крыжавіну скочыў. У мяне ж у думках маланкай: «Царства яму нябеснае... дай Божа хоць без пакут...» А сам за рэгулятар, качагар за тормаз. Сталі, з паравоза злезлі. Глядзім, ляжыць наш чалавек цалюсенькі, белы толькі, як дыска тая, і не варушыцца. Стукнула яго крыху білам, ды ў самую тую нагу кульгавую. Стукнула і адкінула. Ён сабе і ляжыць. Ну, мы хуценька яго пад кран, ды вадой, а там на паравоз, ды на станцыю, ды ў пакой прыймовы... Здалі і паехалі сабе. А праз месяц сустракаю яго, гэтага Саўку, значыцца, на змене шпал. Ехаў я прыцішаным ходам, і гляджу, кланяецца мне чалавек ды ўсміхаецца яшчэ.

- Здароў, - кажа, - дзядзька Андрэй, вялікае табе дзякуй за нагу маю пакалечаную, цяпер, бач, як з кузні, не крывіцца, не кульгае.

Мяне аж жах узяў. Але гляджу і сапраўды: ходзіць чалавек, і нішто, нібы яму і паравоз не брат. А вы кажаце - рэжам... На ўсё свой лёс.

- А кінь ты ўжо са сваім лёсам, даўся ён табе ў знакі. Раскажы вось лепей, як бандытаў вазіў ты.