Барыс Пятровіч - Сон між пачвар

Пятрусь прытуліўся да плота, вочы заплюшчыў, збіраючы грыбы, і не пачуў нават, як падышлі да яго два хлопцы. Заўважыў іх толькі, калі прыпыніліся ля самых ягоных ног. Самлела, але ўсё больш і больш прыходзячы ў сябе, зірнуў на іх. Па ўсім — мясцовыя. Адзін высокі, накачаны, пастрыжаны «пад нуль», і таму адразу кінулася ў вочы правае вуха з адсечанаю зверху ракавінаю і тонкі, светлы, незагарэлы шрам на шчацэ. «Гэта, пэўна, і ёсць Сэм»,— вырашыў Пятрусь, узгадаўшы нататку ў раёнцы пад назваю «Інфармуе 02» пра бойку на мясцовай танцпляцоўцы, сарганізаваную нейкім Сэмам. Другі быў каратканогі, даўгатвары і патлаты. Даўно нямытыя валасы былі сабраны ззаду ў модную коску, але не ўсе, і ўздоўж твару віселі зліплыя пэйсы. Твар быў знявечаны прышчамі-«хацімчыкамі», як іх называлі, і за-сеяны плямкамі гною. I хоць Пятрусь быў не з баязлівых і не сказаць каб слабаком, а тут сціснулася нешта ў ягоным нутры і шчэ больш паскудна зрабілася на душы. Да спадарожных хлопцы не былі падобныя. «Трусіць будуць...» — зразумеў Пятрусь. I напружыўся ў чаканні. Мясцовыя часта «палявалі» тут, на Маркавіцкім рагу, на вясковых, адбіралі апошнія капейкі, гэта называлася — «трусілі», а бывала, і добра наміналі бакі. Перавага заўсёды была іхняю, і Пятрусь ведаў: лепш напачатку скарыцца.

- Куда пуц дзэржыш, шэф? — развязна спытаў Сэм, і гучала ў яго «пуц» і «дзэржыш» — цвёрда, як лічылася тут модным: па-руску, па-гарадскому.

- У Маркавічы.

— Дык нам па пуцы... А чэй ты там будзэш? Пытанне было вясковае. I калі б спытаў гэтак у

Петруся дзядок нейкі ці бабулька сівенькая — адказаў бы не задумваючыся. А тут напачатку было ясна, што гульня гэтая «ў знаёмых» распачатая, каб пасмяяцца над «калхознікам»... Але — трэба было гуляць, і Пятрусь спытаў:

- А вы што, усіх там ведаеце?

- Да бывалі...

- Не бывалі, а бівалі...— паправіў Хацімчык і зарагатаў: — Ха-ха-ха-ха! — так спадабаўся яму жарт.

- Ну зачэм ты так зразу,— паблажліва-сурова паўшчуваў сябра Сэм,— можат, мне пагаварыц з маладым чэлавекам хоцца. Удавольсцвіе, так сказац, расьцянуц...

Пятрусь тым часам абвёў вачыма наваколле. Паратунку не было відаць. На рагу былі толькі яны. Людзі, замураваныя ў машыны, праязджалі міма, і не да хлопцаў на павароце ім было. Толькі далёка, недзе на пачатку вуліцы, маячыла адна жывая душа: дзяўчынка ў чырвонай сукенцы гуляла з сабакам. Кідала мячык, а ён прыносіў яго ёй. «Біць будуць...» — агледзеўшы яшчэ раз хлопцаў, падумаў Пятрусь. I гэтак абыякава падумаў — быццам пра кагосьці іншага — што ажно страшна стала. Не ад таго, што біць будуць, а ад таго, што не хвалявала гэта яго. Абараняцца — сіл не было. I жадання таксама. Усё выпаліла, вынішчыла сонца за дзве гадзіны. Напечаная галава трашчала ад болю, па целе разлівалася млосць і слабасць. Хацелася зараз паляжаць дзе-небудзь у цяньку, кваску халоднага, бярозавага папіць. «А можа — міне, можа, й праўда па дарозе нам»,— схапіўся Пятрусь за выратавальны круг думкі і прапанаваў:

- Сядайце,— і замоўк. А потым адсунуўся да краю лаўкі і шчэ раз запрасіў:— Сядайце...

- Спасыба, сядзэлі ўжэ... адсідзэлі сваё,— Сэм правёў рукою па «вожыку» на галаве і пільна паглядзеў на Петруся: ці зразумеў. Затым, не адводзячы глыбокіх, цёмна-карычневых вачэй, сказаў:

- У нас к цыбе прозба есц: можат дзэнгі есц, то адалжы да заўтра. Заўтра, на этым месцэ, у этат час, аддадзым, відзыт бог, аддадзым. Перабралі ўчэра — увайдзы ў палажэнье...

«Ну вось і пачалося,— канстатаваў Пятрусь,— і «культурна» гэтак: просяць...» Калі б меў ён грошы — аддаў бы іх, і, можа, пранесла б... Аднак не было ў яго грошай. Не было. У кішэні брынчэла хіба мо капеек шэсцьдзесят — на аўтобусны білет. Хацімчык тым часам падышоў да плота, дастаў з кішэні нож, націснуў на кнопку, і — шчоўк — выскачыла з яго лязо, бліснула на сонцы, пусціла ў неба «зайчыка». Хацімчык выбраў штыкеціну і пачаў стругаць яе. Акуратна, не спяшаючыся, любоўна аглядаючы, быццам скульптар. Пятрусь прыліп да лаўкі. Сілы пакідалі яго. У апраўданне прыгадалася бяссонная ноч у цягніку...

- Чьто задумался, служівы? — у голасе Сэма пачуўся ўжо метал.— Парадзэц жалеешь? На лякарства просым, панімац нада,— націснуў ён на слова «просым», а потым дадаў:— А нет — так самі вазмём, а Сашёк?..

Сашок-Хацімчык хмыкнуў у адказ, пастукаў лязом па далоні і скіраваўся да Петруся.

Пятрусь ведаў, што страшны і балючы толькі першы ўдар. А далей — пайшло-паехала... I вось застыў ён у чаканні такога ўдару, падняў вочы на хлопцаў і раптам — убачыў за іхнімі спінамі машыну, у якой ужо мільгаў у патрэбны яму бок паварот. Да машыны было метраў сто. «Спыню, куды б ні йшла, спыню...» — вырашыў Пятрусь і сказаў, падладжваючыся пад «гарадскога »: