Барыс Пятровіч - Сон між пачвар

- Скварчэня!.. Скварчэню не бачылі?..— прарэзаў раптам манатонную калідорную гаману востры дзявочы крык. Пятрусь пазнаў: гукае яго медсястра Зіначка. Голас наблізіўся, і паўз хол дробна прастукалі абцасікі. Пятрусь выйшаў са свае сховы і азваўся:

- Тут я!

Зіначка лёгка, па-дзявочы падціскаючы ногі ў каленях і шырока раскідваючы пяткі, падбегла да Петруся, працягнула яму кавалак паперы велічынёю з паштоўку і сказала:

- Табе павестку перадалі. Заўтра ў суд...

Пятрусь стаяў, пазіраў на позву, і не было ў яго аніякага жадання браць яе. Зіначка адчула гэта.

— Ну што стаіш як укапаны,— буркнула яна.— На, трымай...

Хто-хто, а яна добра ведала, як чакаў гэтае позвы Пятрусь. Ад першых дзён сімпатызавала яна яму. I бачыла ягоныя перажыванні і пакуты, манаства, пустэльніцтва за кустом. I таму зараз сваёю наўмыснай грубасцю хацела зачапіць Петруся за жывое і, можа, выбіць з гэтага стану. Але Пятрусь змоўчаў. I не зразумець было: ці ён збіраўся з думкамі, ці працягваў думаць сваё. Потым няўпэўненым рухам, нібы п'яны, акуратна, двума пальцамі, узяў позву, прамовіў: «Дзякуй» — і павярнуўся да акна, да куста.

Ён і сапраўды чакаў гэтае позвы. А прыйшла яна, як заўсёды бывае, неспадзеўку: так налятае павеў ветру на восеньскае дрэва, абрываючы на ім апошнія лісточкі. Апошнія надзеі... Увесь час, седзячы на падваконні, Пятрусь думаў пра блізкі суд, на якім будзе ён сведкам, перабіраў у памяці падзеі таго далёкага летняга дня, зноў і зноў прызнаючы сваё бяссілле змяніць нешта... Прабегшы яшчэ раз свае думкі, Пятрусь і зараз скарыўся гэтаму пачуццю і горка падумаў: «Заўтра дык заўтра... Можа, яно і лепей, што заўтра: чым хутчэй усё скончыцца, тым лепей... Буду казаць праўду і толькі праўду... Хоць нічога гэта не зменіць, нічому не дапаможа...»

Ізноў агарнула яго самота, і ў каторы раз пачала раскручвацца ў ягонай галаве стужка таго дня, які і да сёння не скончыўся, бо не выпуекаў Петруся з сябе...

* * *

Дамоў, на канікулы, з Мінска да райцэнтра Пятрусь дабіраўся як звычайна: у агульным вагоне перапоўне-нага паўднёвага цягніка. Ледзь знайшоў дзе прыткнуцца і амаль сем начных і ранішніх гадзінаў — праседзеў, ні на хвілю не сашчапіўшы павекі. Спачатку па-спрабаваў чытаць — ды забалелі ад бруднага карычневага святла вочы. I ён пачаў назіраць, як гуляюць у суседнім купэ ў «дурня» шасцёра хлопцаў. Гульня, шчодра перасыпаная каментарыямі, показкамі і матамі, не спынялася да самае Петрусёвае станцыі. Ен збіўся з ліку і не ведаў ужо, хто выйграе, «свае» ці «чужыя», і пашкадаваў нават, што трэба выходзіць, бо «яго» каманда якраз збіралася чапляць «валеты» на пагоны.

На пероне Петрусю гэтак захацелася дамоў, што ён адразу ж рушыў на ўскраіну гарадка з надзеяй злавіць спадарожную да вёскі. Хоць і ведаў, што шанцаў на гэта нядзельным днём у яго амаль не было.

Гадзіны дзве, ці болын, адседзеў ён на Маркавіцкім рагу — так называўся паварот да ягонае вёскі. Рэдкія машыны з'яўляліся ў глыбіні вуліцы, набліжаліся, клепалі паваротамі і ехалі ў горад. I ні адна, нават на смех, не звярнула ў бок Маркавічаў. Сонца дабралася да зеніту і паліла нясцерпна. Да здзіўлення: як такая дробная плямінка ў небе можа даваць гэтулькі пякельнага, балючага цяпла. Пот збіраўся на твары ў кроплі і сцякаў уніз, па спіне і грудзях збягалі тонкія ручаіны, а ногі, здавалася, былі не ў красоўках, а ў цёплым і глёўкім балоце. Сэрца пульсавала, жыло ў галаве, губы мучыла смага, вочы зліпаліся ад слабасці і затлумленасці. Уда-леч, туды, адкуль з'яўляліся машыны, глядзець ужо было немагчыма: ад зямлі, ад асфальту падымалася нагрэтае павётра, і дамы, дрэвы расплываліся, калыхаліся, і гэтае мроіва перадавалася галаве і яшчэ болын тлуміла розум. I не было куды схавацца ад спякоты: не стаяла блізка ні хатаў, ні дрэў, а рэдкія штакеціны невысокага плота не ратавалі ад пустэльнага сонца.

Пятрусь пашкадаваў ужо, што прыпёрся на гэты рог. Мог бы паблукаць па горадзе, пасядзець у цяньку ў парку ля аўтавакзала ці схадзіць у кіно — цывілізавана перачакаць гэтыя тры гадзіны да дзённага аўтобуса, спакойна сесці ў яго і без турбот даехаць да вёскі. Дык не — прыпёрся... I цяпер ужо адчуваў, што аніякая сіла не падыме яго з лаўкі. Сонца забіла ў ім усе жаданні, засталося адно: чакаць. Калі не спадарожнай, дык аўтобуса — ён міма не пройдзе, спыніцца тут. «Лепей бы спадарожная,— з апошніх сіл думаў Пятрусь,— абы хутчэй. Хоць бы да паўдарогі даехаць. А там — прайшоўся б. Летнім лесам, халадком, ісці адна асалода, адна радасць. Грыбоў па сваіх мясцінках пашукаць можна...» I паплыло перад ягонымі вачыма мроіва: дрэвы, дрэвы і пад кожным — два-тры прыгожыя, бы з дзіцячае кніжкі, баравікі... Шапкі роўненькія, чорненькія, толькі зразай...