Алесь Разанаў - Сума немагчымасцяў

Айчына для паэта «шчымны» час, у «нішчымным» ён апынаецца бесхацінцам, адмоўленым ім і супрацьпастаў-леным яму; у «нішчымны» час ён сам апынаецца «нішчымным», закладнікам няспраўджанай рэчаіснасці.

Так не павінна быць?!

Але карэляцыя ўведзена ў дзеянне, верш вымаўляецца, і што павінен паэт зрабіць, дык гэта датрываць да канца.

*

Эпас не «доўгая» форма, а доўгая дарога: з дому дадому.

*

Шчасце відушчае і сляпое: яно бачыць з'яву, але не бачыць таго, што яе засланяе.

Няшчасце таксама відушчае і сляпое, але наадварот: яно не бачыць самой з'явы, але бачыць тое, што яе засланяе.

*

Рэчаіснасць гуляе з чалавекам у хованкі, і ўсе яго думкі аб ёй — здагадкі.

*

«Мінула сто гадоў...»

У чалавечым жыцці ёсць вынесены ў безназоўную будучыню пункт адліку, што дазваляе чалавеку глядзець на тое, што адбываецца з ім і вакол яго, з адлегласці ў часе.

Усёй сваёй відавочнасцю з'ява папярэднічае досведу, але ў гэтым пункце досвед папярэднічае з'яве, і якраз дзякуючы яму чалавек больш, чым «я», і далей, чым «тут».

*

Калі слова — Бог, то мова — народ.

*

Чалавек — немагчымая істота, больш немагчымая, чым наг, чым кентаўр, чым сфінкс. У ім змяшчаюцца транскрыпты ўсіх істот і нават той над-істоты, якой ён яшчэ не стаў.

*

Ёсць з'явы, што зберагаюцца адно ў маўчанні і на маўчанне адгукаюцца.

Яны не хочуць быць выказанымі ўголас і калі выказваюцца — трацяцца альбо парушаюцца.

Маўчанне не немата, не адсутнасць гукаў, а асаблівая мова (мовачанне), у якойусё, што мае быць пачута, ужо загадзя выказана.

I як белы змяшчае ў сабе ўвесь спектр колераў, так і маўчанне — усю гаму гукаў.

*

Чалавек не ўвесь «псіхалогія», і таму літаратура, спадарожніца яго самаспазнання, раней ці пазней яго адпускае.

Далей ён для яе невядомы.

Далей ён ідзе сам.

*

Палову жыцця ўвасабляюся ў сябе, другую — з сябе.

Дзве лініі — лінія цела і лінія духа — спачатку збліжаюцца адна з адной, а зблізіўшыся — разыходзяцца.

*

Чалавек не сінхронны са сваёй сутнасцю і існуе ў своеасаблівай фазе спазнення.

Час — адлегласць між чалавекам і Богам.

*

Як, паклаўшы на аркуш паперы манету і шаруючы па паперы канцом алоўка, здабываюць адбітак манеты, так і схаваныя ад нас у глыбінях стагоддзяў постаці паступова абмалёўваюцца і акрэсліваюцца ўвагай, скіраванай да іх.

*

Чалавек расце ад зямлі да неба, і там, дзе яму не расцецца, ён адхіляецца ў дарогі, якія водзяць яго па свеце, у падзеі, у якіх ён становіцца некім ці нават шмат кім.

Ён багацее на тое, што лішняе, -- на досвед.

*

Т у т — гняздо, у якім селіцца ўвесь час, і цяп е р — зерне, у якім змяшчаецца ўся прастора.

*

Самавыяўленне — выяўленне не сябе, а з сябе таго зместу, які хоча стаць табой.

*

«Абрагам спарадзіў Ісака, Ісак спарадзіў Якава...»

А вось Ісус не спарадзіў нікога другога, а спарадзіў самога сябе — Хрыста

I гэта самае вялікае, на што здатны (ці яшчэ не здатны) чалавек.

*

Дыктатура - гіпертрафіраваная пасрзднасць: яна зневажае творчасць.

*

З «Кутка жаданняў» Анатоля Вярцінскага: «знайсці б пакойчык кутні».

Самае адказнае слова тут: кутні.

У кутнім амаль знікае прастора, амаль адсутнічаюць абставіны, амаль спыняецца час; як выступ, яно ўваходзіць у іншае вымярэнне, і каб знайсці сябе, паэты шукаюць кутняе.

У кутнім месціцца і «Мая хата» Францішка Багушэвіча, і «Мой дом» Янкі Купалы, і «Мой родны кут» Якуба Коласа, дый, урэшце, сама айчына.

"Камень, які адкінулі будаўнікі, стаўся каменем кутнім" (Лк 20: 17).

*

Мінае звычайны дзень, і я радуюся гэтай звычайнасці:

яна змястоўная, тым, што ёсць.

*

Калі расчароўваешся ў некім, то пэўным чынам расчароўваешся і ў сабе.

*

Паэт — кепскі турыст. Яго цікавяць не славутасці, не выдатнасці, незнакамітасці, а — магчымасць сустрэчы.

*

Думка слізгаціць гга паверхні рэальнасці, выпісваючы на ёй свае ўзоры.

Але адкрыцці яе чакаюць там, дзе яна правальваецца.

«Каб ты праваліўся!..» — зычэнне больш чым змястоўнае: пад ім нешта заўссды ёсць.

*

Імкненне — дзеянне, укладзенае ў час. I як барон Мюнхаўзен выцягваў сябе за валасы з балота, так імкненнем, калі яно ведае, куды імкнуцца, чалавек выцягвае сябе са сваіх акалічнасцяў.

Імкнуцца — здабываць спадчыну з наступнасці.

*

Пад царом, пад палякамі, пад немцамі, пад саветамі...

На «кантыненце Беларусь» улада ўсталёўваецца як метэаралагічная з'ява.

Цяперашняя — не выключэнне.

*

Чалавек і выступ і водступ: у наступнасць і ў мінулае; ён адначасова і апярэджвае самога сябе, і ад самога сябе адстае.