Алесь Разанаў - Пчала пачала паломнічаць

Вакол пячоры швораць і хто ведае што чвораць пачвары.

У пячоры спяць прашчуры.

Прымхі прачынаюцца ў прыцемках, калі святло — ужо не святло, і цемра — яшчэ не цемра.

Прымхі — духі сізой, «мхлівай» даўніны, якія твораць сваю імшу ў храме цяпершчыны.

Іх нельга ўспрымаць думкаю і акрэсліваць моваю: яны аб'яўляюцца і атабарваюцца на ўскрайку думкі, на ўзмежку змыслу, у сутарэннях мовы, як іхні прымешак, як іхні прыметнік: яны — пры-думкі, «пры-мсы», пры-маўкі.

Прымхі — сялянскія, хатнія, прымацкія, гэткія ж, як мяхі з жытам і як мышыны шоргат.

Прыхаманлівыя, нібы гульня ўяўленняў, прымхі прымаюцца на веру, але прынятыя, праймаюць — «прыімхаюць» — сабою, як мох саламяную страху, чалавечае бытаванне і прымушаюць яго ва ўсім, быццам з прэм'ерамі, раіцца з імі, з прымхамі.

Трохі белае, трохі блакітнае, трохі бухматае, трохі воблае, бы хто яго цягне волакам, воблака блукае між небам і зямлёю, і таму, што яны ў ім ёсць абое, яно здольнае набываць змест, які яны паасобку не маюць, і ўвасабляцца ў велічыню, самадастатковую настолькі, што для неба яно апынаецца зямлёю, а для зямлі небам, але ізноў-такі таму, што ў ім яны ёсць абое, не можа апусціцца на самую зямлю і ўзняцца ў самое неба, бо калі б змагло, зрабіла б, а калі б зрабіла — знікла б, што ўсё адно, удакладняючы правіла выключэннем, некалі адбываецца.

Клубок, у які нешта ўблыталася, калыбка, у якой нешта люляецца, воблака ніколі не ведае загадзя, у які бок яму падавацца, але няма таго наваколля, дзе б яно не пабывала, той валокі, якую б не кранулі яе «воплакі», хай іх нават увобмаль, аднак самому яму найбольш падабаецца падавацца да рэк, да азёр, да балацін — да Балдука, да Балойсы, да Обалі, да Балачанкі,— яны яму блізкія, а з ім глыбокія.

Воблака не мае аднаго, «пашпартнага», кшталту і, быццам бавіцца ў вакабулы, «аблакаецца» то ў тыя, то ў гэтыя воблікі, і бакалаўр, і магістр, углядаючыся ў яго вачамі-бакуламі, вабяцца да яго душою, бо зрэшты і сама душа — воблака.

Гутарка — гаспадарка, якая збірае ўсё тое, што зацікаўлена адно ў адным, адгукаецца адно аднаму і, паўтараючыся адно адным, выяўляе свой твар.

Яна грунтоўная, нетаропкая, гнуткая, але не хуткая, і доўжыцца звычайна не хвіліну і не гадзіну, а як нейкі торг, як рада — да заўтра, да аўторка, бы таркай, пераціраючы ўсе меркаванні, здагадкі, здарэнні, чуткі, а дзе і распілоўваючы іх, як тартак, каб уратаваць тое слушнае, што ў іх маецца.

Лепш за ўсё гутарка пачуваецца не ў горадзе і не ў мястэчку, дзе чалавека не здзівіш ні абаранкам, ні пернікам, а на хутары, дзе чалавек — падарунак чалавеку, дзе раскатурхваюцца нават самыя старыя ўспаміны і адхукваюцца нават самыя даўнія, залеглыя ў сутарэннях, справункі.

У гутаркі свой лад, свой парадак, і акурат таму яна не тарабарыць, як тара, не пляткарыць і не бярэцца абы з кім загрудкі, а, уводзячы мудрасць у тутака і ў цяперака, сааўтарнічае, узаемнічае, сакратнічае, ды яшчэ частуецца мяккім гумарам і моцнай махоркаю.

Паслухмяны, як слуга, і перакананы, як пера-можца, плуг рухаецца туды і сюды, абагуль-няючы шнуры барознаў у пляц раллі, і не на-мерваецца спыняцца, пакуль не абгуляе ўсё поле.

Перад плугам тупае конь, за плугам пхнецца араты, ля плуга матляецца пуга, а сам ён трымаецца такога вугла паводзін, які не дае яму выпасці ў плыткае і захраснуць у глыбокім.

Ці гэта пялегаваны палетак, ці занядбаная пустка, ці ўдзірванелы луг, плуг перакульвае іх — і перакульвае так, што ніжняе становіцца верхнім, унутранае вонкавым, схаванае з'яўленым, а сам ён бліскучым і новым, як маладзіковы пруг.

Ноч перайначвае рэчаіснасць: утойвае відавоч-нае і ўвідавочнівае патаемнае.

Учора — вечар, заўтра — раніца, сёння — дзень, і толькі ноч не мае свайго адпаведніку, які азначыў бы яе месца ў часе: яна — прысутнасць адсутнасці, нішто, ніякая, нічыя.

Ноч змыкае людзям вочы і адмыкае новыя — не бачныя для вачэй — далячыні.

Уначы, знітоўваючы зямлю і неба, палымнеюць знічы, коцяцца, знячэўку сарваўўшыся з зорных галінаў, знічкі, а ў неабсяжных ночвах нябёсаў плавае месяц-човен.

Ноч як нябыт: хвіліна ў ёй не адрозніваецца ад вечнасці, пакута ад шчасця, пачатак ад завяр-шэння, набытак ад страты, і калі, скончыўшы свой чараўнічы сеанс, ноч растае, свет паўстае абноўленым, «нашчым», перапісаным начыста.

Вада ўтрымлівае ў сабе лёд як сваю іпастась, як сваю патаемную патэнцыю, як свой летаргічны сон і ўсялякі раз, калі «прыціскаюць» абставіны, пералітоўваецца ў яго.