Алесь Разанаў - Лясная дарога

Нам хочацца жыць, але мы на вайне, i вы-шэйшая непазбежнасць трымае ў руках наш лес.

— Гэта апошні наш бой,— кажу я, падтрымліваючы сівога, у скрывянелых бінтах байца i адчуваю з усімі разам, што ўсё наўкола для нас насамрэч пачало быць апошнім i поўніцца невыказнай спагадай да нас.

Нам доўга ісці: за рачныя поймы, за балаціны, за нівы, за пушчу, за небасхіл,— i мы невымерна рады, што перад тым, як знікнуць, дні будуць доўжыцца i кружыцца, i ўводзіць нас паступова ў сваю незваротную глыбіню.

Наўскрай то пясчанай, то ўтравянелай да-рогі красуецца жыта, і, падышоўшы бліжэй, я ў ім заўважаю гняздо i чародку птушак: вывеліся пе-рапеляняты i ўжо абжываюць жвава жытнёвы свой свет.

У гэтым краі мінала маё маленства, i я дамаўляюся ca сваімі камрадамі па атрадзе, што на гадзіну ці мо трохі болей, чым на гадзіну, я адлучуся, а потым ix маіаню.

Я разуваюся i пакідаю салдацкія цяжкія бо-ты ў жыце i паварочваюся — каб наапошне сус-трэцца i развітацца — да колішняга, тут мінулага i ад мяне ўжо аддзеленага назаўсёды, майго жыцця.

Забытыя сцежкі рынуцца мне насустрач, i павыходзяць з-за хатаў вялікія думныя дрэвы, i праплыве паўз мяне са звінюткімі галасамі i дарагімі абліччамі школа,— ну а затым...

Затым я знайду свой абутак у жыце i даганю свой атрад.

Hi змрок, ні святло.

Hi ўчора,ні сёння.

Не ведаюць дрэвы, ці ім зелянець далей, ці скідаць лістоту.

Не разумеюць вароны, ці ім куды адлятаць, ці сядзець на дрэвах.

Суседзі сабраліся пераязджаць, ды раптам адумаліся i заносяць рэчы назад — у старую кватэру.

Усе перашкода ўсім.

Словы не маюць, куды казацца.

Цені, што падалі ад людзей, супадаюць з людзьмі.

На рэчаіснасці пляма.

Дробныя плямкі зніклі, але ўтварылася i засталася вісець у паветры адна, набрынялая чарнатою, вялікая пяяма.

Што з ёй рабіць: ці размесці яе на шматкі?

ці вынайсці яшчэ большую пляму, каб ёю сцерці яе?

ці, зрэшты, яе зуеім не чапаць — i яна паступова знядужыцца i растане ў нябеенай, напоенай вечнасцю, чысціні?

A некалі ж мы яе прьвклікалі нецярпліва, жадаючы ёю сцерці адразу ўвесь бруд.

Што надыходзіла — адышло, што абяцалаоя — пастаяла, як белае воблака над галавой, i паціху растала.

Так многа было малых і вялікіх падзей — а самай Істотнай усё-такі не хапіла, так многа было еуетрэч — але ўсe яны ўжо за мяжою часу i адгукаюцца калі як.

— Чалавек, ты з'еў свайго Бога,— казаў велікодным днём пагарджаны прарок i стукаўся велікодкым чырвоным яйкам у чорны камень.

Вось, мёртвае ажыло.

І вось, жывое змярцвела.

Падыходзячы да сваёй, абнесенай плотам, сядзібы, ён пачынае развасабляцца — скідаць свой чорны манаскі ўбор.

Гэта якраз той час, калі ён ужо не манах i яшчэ не спадар, i я выбіраю якраз гэты час, каб нацянькі падысці да яго i, здзівіўшы сваім з'яўленнем, яму сказаць...

Я наватне ведаю, ш т о, ботое, што хоча настаць i адбыцца, не супадае са сказаным, як з зямлёю, з яе падымаючыся паволі, не супадае трава.

Вуліца доўгая i пустая.

Хмурыцца — бы на дождж.

Хвіля — i ён (ці, па-новаму, Ян што не схацеў свайго шчасця, каб шчасцем зрабіцца для ўсіх астатніх) адчыніць варотцы ў сваю сядзібу,

i ў гэтую хвілю я дакрануся рукой да яго пляча i, адчуваючы, як з-пад стаптанай цьмяиай паверхні пругка расце маладая трава i як збіраецца дождж у згусцелай хмурнечы, скажу найпершыя словы: «Добры дзень, Ян...»

Нешта (а што — невядома) недзе гарыць: размыты абрысы знаёмых рэчаў.

Людзі стаяць на прыпынку знямелым натоўпам: быццам забыліся нешта, а што — не могуць згадаць.

Шэсцьдзесят шосты дзень сядзіць у астрозе за нешта зняволены журналіст i ўжо немаведама колькі здольная нешта сказаць банкірка.

А каля плота, быццам вартуе нешта, блукае руды сабака: калі яго хто намерваецца прагнаць, ён натапырвае поўсць і гыркоча, калі яго хто намерваецца прыручыць — уцякае.

Нібы для самога сябе памерці, мусіш урэшце выпасці з круга пытанняў сваіх i сваіх адказаў, каб здолеў твой Бог запытацца табою i табой адказаць.

Нас разбіраюць нашыя ўчынкі — i застаецца ўсё менш нас i менш для здзейсненай думкі, для сутнага слова i для сустрэчы, якой мы заўсёды чакаем i ад якое ўхіляемся кожны раз.

Мы заўважаем не тое, што ёсць, а што аб'яўляецца, што мільгаціць, што махае, быццам нас вабіць, рукамі, што кружыцца, што ўлада-рыць, што, насяляючы плошчы i вуліцы, зычна гамоніць i выглядае ўрачыста, а тое, што ёсць, нас адсоўвае за кругі акрэсленых кожны раз нанава небасхілаў.