Алесь Разанаў - Лясная дарога

Нібы яго падымае i ўтрымлівае паветра, кружляе па-над мястэчкам з грабеньчатай галавою вуж.

Я кладуся на дол: мне заўсёды хацелася быць бліжэй да нябёсаў, цяпер — бліжэй да зямлі.

Разважаючы між сабой, каму я належу, да мяне падыходзяць дзве не знаёмыя мне жанчыны i становяцца ў галавах.

Няма ў хмары сэрца, няма вачэй, але якаясьці сіла змушае яе віраваць, i вісець над зямлёю, i бачыць, што творыцца з маім сэрцам, i перайначваць звычны час.

Бы дрэва, што мае адно карэнне, а дзве паставы, я — спарышы.

Той свет i гэты з'ядноўваюцца ўва мне, знаходзяць смерць i жыццё ўва мне ўвасабленне.

З дня ў дзень, з году ў год, з веку ў век збіраюся з тайнаю моцай, каб калінебудзь абвергнуць сваё існаванне, адолець дваістасць i стаць насампраўдзе сабой.

На запытанні «Чаму?» i «Навошта?», з якімі скіроўваюся ўвышыню, вяртаецца мой адгалосак — рэха і, доўга вандруючы ў пространі між спарышоў, знікае.

Я ведаю: гэтак, як ёсць, не павінна быць.

Але гэтак ёсць.

Ідзе па пляцы сваім i нясе вязанку жоўтай ільсністай саломы сусед i мой школьны таварыш Багданчык Саша.

— Дзе ўзяў ты гэтай саломы? — пытаюся я ў яго.

— Ты сам усё роўна не знойдзеш. Хочаш — сястра пакажа,— адказвае ён.

З юнай яго сястрою разам ідзём па разоры, разам выходзім за плот.

Ды там, дзе нібыта павінна ляжаць салома, красуе ад краю да краю поля зялёным-зялёная рунь.

Згодна гаворацца нашы словы, тахкаюць згодна сэрцы, дыхае радасцю невыказнаю рунь,

а Саша Багданчык, чамусьці спыніўшыся на дарозе з вязанкай саломы сваей, пазірае, усё пазірае ў здзіўленні, пакуль яго бачым, на нас.

За даляглядам грымоты.

Дрэвы ўслухоўваюцца ў трывогу.

Неба вялікае i нямое.

Пахне зямлёй.

Ніхто не пэўны ў сваім жыцці, ніхто не ведае, што з кім будзе.

Падзеленая на пляцы i двары, нанова сабралася разам i стала сваёй прастора, дзе людзі, каб захавацца, выкопваюць сховішчы-ямы i дзе між усіх жыве тая, каго, як відушчы еокал, высачыла душа.

Нічога ёй не скажу, s яна мне нічога не скажа, яна ўсміхнецца зямлі, я ўсміхнуся ёй.

Цяпер у свеце вайна, i што было немагчыма ўчора, цяпер магчыма.

І патаемнай свабодай поўніцца свет.

Ля самай зямлі палымнее чырвоная зорка — сонца: было яно срэбрамым раніцою, было залатым удзень, а цяпер увабралася ў колер, пасля якога ўсталюецца цемра,— у колер крыві.

Сябрына тутэйшых вясёлых хлапцоў, падзеленая надвое, дагульвае гульню у мяч,

Захоплены разам з усімі гульнёю, я позна ўспомніў, што ўтульныя белыя домікі сцішанага пасёлка мне не свае.

Такі быў прасторлівы дзень, а зараз i тую вузкую сцежку, якою мушу прайсці

праз лясныя нетры, забірае, імкліва згусаючы, змрок.

Колькі б ні доўжыўся дзень, гэтулькі доўжы-лася б гульня, але цяпер усё: больш часу не будзе.

Спяшаюся, але ці паспею, пакуль развітальнае сонца сцякае крывёю, дайсці да сябе — дамоў.

Далёкія пільныя вежы, нібы апошнія вартавыя, праводзяць мяне ў непазбежнае падарожжа — у непазбежную ноч.

Мы на шляхах: з рэчаіснасці, дзе ўсё змяня-ецца то паетупова, то раптам, у рэчаіснасць, якая прыцягвае нашу бязмоўную i невідушчую ўвагу, нібы магнітную стрэлку полюс, i ў абсязе якой мы робімся тымі, кім ёсць.

Мы паміраем на ноч, але не належым ночы,

уваскрасаем на дзень, але не належым дню.

Нашы малыя жыцці i нашы малыя смерці выводзяць нас у наступнасць, дзе мы адчуваем-распазнаёмся, што мы тут ужо былі.

Як рухаецца па складах i па словах увага, каб прачытацьурэшце завершены сказ, гэтак чытаем бесперастанку мы сам сябе, i як важна пры гэтым не схібіць, не зблытацца, не запнуцца, a ўсё прачытаць па парадку 1 цалкам засвоіць нам скіраваны змест.

З глыбіняў вякоў узнікаюць i зноўку знікаюць дарожныя знакі — людзі, што еустракаюцца нам на нашых шляхах.

Мы ідзём па дрыгве.

Абзпая тояцца прорвы, буяежоўтая лотаць, тоўпяцца на куп'і пукі сітнягу.

— Нашто шукаць сваёй згубы? — нам кажуць старыя людзі.— Прыйдзе час, i яна сама, каго трэба, знойдзе.

Не згубы, аднак, мы шукаем, а выйсця — з жыцця, што, не маючы мэты, туліцца ўскрай дрыгвянога бязмежжа, i хіба мы прычынай таму, што выйсце ў ім гэтак шчыльна з'яднана са згубай, а тое, што ёсць, з тым, чаго нима?

Некалі па дрыгве былі пакладзены кладкі, i людзі тады разумелі, куды жывуць, але даўно ўжо кладкі ўбіліся ўглыб, засмакталіся прагнай дрыгвою, і трэба цяпер ісці наўздагад.