Ігар Бабкоў - Хвілінка

Праўда, заставаліся яшчэ іншыя.

Тыя, хто хадзіў па вуліцах, кіраваў аўтобусамі і трамваямі. Стаяў каля станкоў на фабрыках і заводах, альбо за трыбунамі на плошчах і скверах. Заставаўся народ, які не ведаў, што яму рабіць з шыкоўным падарункам.

***

Угалаве ўсё яшчэ шумела, але думкі былі яснымі.

Яны нават не здагадваюцца, сказаў ён.

Ад іх схавалі самае істотнае. Радзіму. Мову. Мінулае і будучыню.

Трэба ім дапамагчы — расказаць, вывесці з цемры. Даць ім магчымасць самім усё ўбачыць.

Гэта можна рабіць толькі разам.

Калі мы разам, мы непераможныя.

І літаратура нам вельмі патрэбная.

Толькі не тая, прыкарытная. Лёкайская.

Літаратура павінна гаварыць праўду. Зрываць маскі.

Яны сядзяць у сваіх часопісах і выдавецтвах і думаюць толькі пра тое, што на іх век хопіць. І дзеткі іх ужо пасканчалі расейскія школы, з ангельскім ухілам. І дома яны ўжо даўно перайшлі на расейскую.

Самае дзіўнае — яны нас ненавідзяць. Бо мы прыйшлі тады, калі яны ўжо здаліся і нікога больш не чакалі. Прыйшлі як выратаванне, але і як помста.

***

Паслухайце, сказаў ён. Паслухайце гэта.

Я снiў, што дождж зацяты перасцiх, I промень коса ўпаў на горад мокры I заблiшчэў на лужынах, на вокнах, На дахах, на асфальце, на лiсцi.

I там, дзе панавала кагадзе Здранцвенне, — там завесы зарыпелi, I горад змрочны пасвятлеў ад белi Святочных шатаў выбеглых людзей.

I з кожнай вулкi, кожнага двара Я чуў iх смех i плакаў сам ад шчасця, А недзе спеў забыты нараджаўся... У тую ноч мне снiўся вольны край.

Гэта Караткевіч? — запыталася Эва Дамініка.

Не, гэта адзін малады геній, сказаў Багдан. З нашых. Алег Мінкін. Ягоныя вершы трэба ведаць на памяць.

***

Вольны край! Вы разумееце гэта — вольны край!

Засталося зусім няшмат часу, і нашая задача — стаяць да смерці, не паддавацца на спакусы.

Дарэчы, мы заснавалі арганізацыю.

Тайную. Штосьці накшталт масонаў. Толькі без гэтых дурацкіх рытуалаў. Цыркулі, нажніцы, мантыі, усё гэта ў дупу, цяпер не да гэтага.

Галоўнае — трымацца разам. Калі вам будзе патрэбная нейкая дапамога, скажыце, і мы будзем побач.

Пароль — Тэрмапілы.

***

Багдан гаварыў важныя рэчы і прамаўляў упершыню наўпрост, без канспірацыі і праверак. Без абачлівай асцярожнасці, да якой ён звыкся за апошнія гады.

Праўда, гучала ўсё гэта неяк па-дзіцячы.

І ягоныя суразмоўцы паводзілі сябе адпаведна.

Эва Дамініка глядзела на яго радасна, і крыху заклапочана. Яна ўзяла яго руку ў сваю і трымала. Нібыта ён ляжаў у ложку з высокай тэмпературай і трызніў. А яны зайшлі яго праведаць.

Францішак зноў усміхнуўся, гэтым разам амаль сур’ёзна.

Ну ты й разышоўся, сказаў ён. Гэта мадэра шуміць. У тваёй галаве.

І дадаў пасля невялікай паўзы.

Мы таксама будзем стаяць да смерці. А можа быць, і пасля яе.

Толькі мы страшнейшыя за масонаў.

Мы — мадэрністы.

***

Францішак гаварыў ціха і, як быццам, няўпэўнена. З мяккай і пяшчотнай іроніяй. Нібыта пагаджаўся і ў той жа час пярэчыў.

Але з маскамі трэба абыходзіцца больш паважна. Хто мы без масак? Мілы трыснёг, які гойдаецца на ветры. Якому чамусьці здаецца, што ён у цэнтры. І што ўвесь свет абарочваецца вакол яго.

У тэатры чалавечага лёсу выбар маскі — самае важнае, што з намі здараецца.

Зрэшты, тое, што мы называем сваім Я — і ёсць адной з масак. Якую мы лепім усё жыццё. І якую напрыканцы трэба здымаць і пакідаць.

***

Дрэва ведае, як быць дрэвам.

А чалавек не. Ён толькі вучыцца быць чалавекам. Ён заўсёды ў дарозе. І дарога заўсёды ў ім.

***

Маска — гэта яшчэ ахова, засцярога.

Зрыванне маскі з іншага — не толькі няветліва. Але і небяспечна. Ніколі не ведаеш, хто апынецца пад маскай — чалавек ці шатан.

Ведаеш, па зямлі ходзіць многа пярэваратняў, галодных духаў, у чалавечым абліччы. Палююць. Чакаюць момант.

Чалавек без маскі, без апранахаў — гэта голая малпа на голай зямлі. Яна напалоханая, яна не разумее, што тут робіць.

Усё, што яна можа — крычаць ад жаху, разумеючы, што яе чакае. Чым усё скончыцца.

***

Гэты крык у нас песняй завецца, пяшчотна ўдакладніла Эва Дамініка.

***

Караткевіч — зусім не той, хто ведаў. Але той, хто любіў. І ён заплаціў за гэта, самы высокі кошт, які толькі магчымы.

Хтосьці прыходзіць у гэтае жыццё з іншага, каб шукаць сутнасць рэчаў. Хтосьці — каб змагацца і перамагаць. Хтосьці — каб дапамагаць іншым. Каб іх вызваляць — з галечы, прыніжанасці. Альбо больш радыкальна — з ланцугоў рэальнага.

А хтосьці — каб любіць. Так, як ён, кожнае імгненне гэтага жыцця.