Алесь Разанаў - У горадзе валадарыць Рагвалод

З парогам спрагаюцца параграфы руху i нерухомасці.

I прага, якая вядзе чалавека па свеце, мае сваёю мэтай парог.

Парог — наш «рок»: мы стаім на парозе — на самым няўстойлівым, на самым «парушаным» месцы, але на ім здабываецца перамога.

Пачатак відушчы: ён мае ўнутраныя вочы, i нібы сонца — праменне, i нібы ручаіну — крыніца, вытачае з сябе сваю існасць — час, i гэтакім чынам чапае ўсё, што адбываецца потым.

Пачатак — «пачасак», i «чат» — час: ён дзейсніцца пад знакам чатыры i з таго «напачатку», калі Бог стварыў неба й зямлю, рухаецца ў свой канец, дзе здымаюцца з таямніцаў пячаткі i дзе чатыры апакаліптычныя істоты: леў, бык, чалавек, арол,— тлумачаць загадку сфінкса.

У пачатку супадае цот i няцот, нашчадак i прашчур, цэлае i частка, i сярод воклічаў роспачы i незлічоных «чаму?» толькі адзін ён — пачатак — нязрушаны i трывалы, як шчыт.

Пачатак — «нашча», пачатак — «яшчэ», ён чысты ад хібаў i ад скажэнняў, i ўсе наступныя поры дня, поры года i поры жыцця, абуджаныя ім ад спячкі, пачціва ўслухоўваюцца ў яго слова i чытаюцца з аглядкаю на яго: ад пачатку.

Конь тупае ступою, i, у адпаведнасці з тым, які тут топас, якая тут тапаграфія, яго ступа то спутаная, то свабодная.

Аднак ступа ступы не залежыць ад гэтай — топкай ці тупкай — тапаграфіі, яна ў яе свая, i свой рухавік — памяло, i свой пілот — баба-яга, ці, па-іншаму, ёга; ступа ляціць, i расступаецца перад ёю адлегласць, i верталёты-«цюльпаны», «Ілы» i «Тупалі», калі сустракаюцца з ёю, захапляюцца ёю — для ix яна выступ у наступную рэчаіснасць, уступ у бясконцасць.

Але калі ступа пачынае сама захапляцца сабою, яна робіцца сапсутаю i ca сваёй ступені спадае на той план быцця, дзе пануе побыт.

Ды за лясамі, рэкамі, стэпамі ёсць у ступы свае сваякі i свае заступнікі — ступы-бажніцы, якія нястомна пытаюцца ў наступнасці: «Дзе пуп зямлі?» i якім наступнасць нястомна адказвае: «Пуп зямлі — ступа».

Лацінскае sol — квінтэсенцыя свету, соль рэчаіснасці.

Нямецкае Sonne знае сэнс (Sinn) усіх з'яў; яно ззяе, як звон, i, як звон сваю звонкасць, выпраменьвае сваё ззянне, свой «зной», сваё знанне-распазнаванне.

Стараславянскае слъньце сланяецца ад небасхілу да небасхілу: у ім тая няспешнасць, тая ленасць, якая дазваляе ўсім істотам адчуваць сябе далучанымі да лона вечнасці.

Італьянскае sо1е ў арыі жыцця выконвае сольную партыю.

Рускае солнце пасылае свае пацалункі ўсім абліччам (лицам), але сланечнікам (подсолнухам) — найахвотней.

Беларускае сонца — прывабны, бяско цы сон, які ўсім сніцца адначасова.

Чэшскае s1unсе лунае па самай строміне неба, замкнёнае ў абалонцы — у «лунцы» — смугі, месяцовасці («луннасці»).

Славацкае s1nко ласкавае i ўсяму, што ёсць у людзях ласкавага, яно адслонена як акенца.

Сербскае сунце з сумай горкіх i кіслых высноў сунецца ў восень, ведаючы, што там яны выспеюць у ласункі.

Літоўскае saule насяляе ўсе сялібы, увесь свет — i свет называецца яго імем pasaulis.

Сарочка творыцца з сораму: калі Адам i Ева зразумелі, што яны голыя, яны паспляталі сабе з лістоты ўборы, якія змаглі б засланіць ад боскіх вачэй ix галечу.

Ці яна крамная, ці шарачковая, ці, як у Індыі, сары, сарочка — родавы знак чалавека, ён ёю «сурочаны».

Ён можа выбраць сабе сарочку, якая яму падабаецца, змяніць яе, здзець, i гэтым ён розніцца ад усіх іншых жывых істотаў, чые «сарочкі» намёртва зрасліся з целам: каб скінуць ix — трэба памерці.

Выгнаны з раю, чалавек скіроўваецца ўпрочкі, у вонкавы свет, дзе ён будзе жыць па-сірочы i дзе адзінаю рэччу, якая яму застанецца як спадчына i як напамінак пра страчаную айчыну, будзе сарочка.

Прыкмета: хто родзіцца ў сарочцы,— шчаслівы.

Смяротны праклён: «Хай не чапае цябе сарочка!»

На таго, хто не мае сарочкі — ці, можа, дакладней, сораму — сварыцца вешчая птушка сарока.

I толькі ў сарачыны, праз сорак дзён пасля таго, як чалавек пакладзецца ў сырую зямлю альбо ў саркафаг, чалавечая душа канчаткова «рассурочваецца», «рассарочваецца» і, вольная ад прыцягнення ўрочышча ценяў, паварочваецца да зор.

Нітка танюткая, а апранае яна ўвесь свет: з яе ткуцца міткалёвыя кашулі, наміткі i тунікі, a калі гэтая нітка — каніцель, то i слуцкія паясы.

Нітка — ні я, ні ты, ні яны, аднак яна да кожнага датыкаецца, з усімі кантактуе i ўсіх нітуе ў кампанію, у талаку, у людскасць, i таму кожны — i я, i ты, i яны — становіцца нейкім чынам усім астатнімі.