Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Ты абкружыў Навагародак дружынамі, увёў ix у горад! — задыхаўся Расціслаў.— Самадумам! Без нашай згоды!

— Дык што цябе гэтак напалохала? Мой, ваяводскі, клопат пра лад?

— Які лад? Ты паланіў нас, хочаш змусіць усіх скакаць пад тваю дудку! Ты спажываеш давераную табе сілу ў сваю карысць!

— Астудзіся i адсапіся. Сядзь i больш надумай, чым плявузгаць абы-што.

— Ты перахапіў майго ганца ў Холм i без літасці дапытаў яго!

— А хто табе, дабрадзей ты наш, дазволіў такое рабіць без згоды ці волі Рады? — нахмурыў бровы Усяслаў.— Дзееш такое дабрачынна, без карысці для сябе?

— Я проста хацеў перадаць у Холм жалобную вестку,— пацішэў, але не супакоіўся Расціслаў.

— Не толькі.

— Толькі! — Расціслаў не садзіўся. Паклаўшы руку на стол, тупаў на адным месцы.

— Кінь,— Усяслаў, ведаючы, што нішто яму не пагражае, ад Расціслава ён i сам легка абароніцца, без ценю сполаху паставіў локаць на стол, падпёр далонню падбародак.— Кажы такія казкі дзецям, а не мне. Як i пра тое, чаму гэтак прагнеш чым раней уведаць князеў наказ. Для цябе гэта не проста цікавасць, а твая жыццёвая патрэба. Ты хацеў бы бачыць тут не нашы, a Данілавы дружыны!

— Хацеў бы! — Расціслаў перастаў ужо таіцца, нават зазухарыўся.— I яны рана-позна будуць тут, прывядуць i пасадзяць у нас таго маладога князя, якога прышле Даніла!

— А ты будзеш яму наюджваць на вуха! Рабіць усё, што загадае твая подлая душа!

— Буду! I ўсе вы, ты таксама, будзеце ў мяне пад кіпцем!

— Не спакушай сам сябе, бо не будзе па-твойму!

— Будзе! — Расціслаў, стоячы, пастукаў тоўстым сагнутым сярэднім пальцам па стале.— Ты, нават усе вы можаце цешыцца абы-чым, але князем у Навагародку будзе нейкі Данілаў сын! Мсціслаў, Раман ці Шварн — не важна, хто, але з Данілавага роду i дому! Так мне сказаў сам Даніла. А ён ад свайго слова не адрачэцца. Калі наша Рада i веча пойдуць за табою, не згодзяцца на гэта самаахвотна, дык ён узвядзе сына тут на пасад сілаю!

— Ты лічыш, што яе ў твайго апекуна i заступніка хопіць на гэта?

— Калі не хопіць сваёй, дык яе дададуць яму маншлы-саюзнікі!

— I ты гаворыш спакойна, нават радасна? — не толькі здзівіўся, але i жахнуўся Усяслаў.— За тое, што Даніла, як некалі Кіеў на Полацак, можа навесці на нас чужынцаў, дзікіх язычнікаў?

— А мне напляваць на гэта! — махнуў рукой той.— Каб тут меў волю Даніла, сядзеў на пасадзе яго сын i мне было ўежна i ўлежна, я гатоў на жываце паўзці ў Холм! Няхай будзе ў нас адзіная дзяржава, няхай усе кланяюцца чужынцам, абы мне было добра!

— Які ж ты мярзотнік! Вырадак!

— А вось я такі навагародзец!

— Чым ты хвалішся?! Лепш бы цябе, сабачае халуйскае адроддзе, маці яшчэ семем на крапіву выкінула!

— Я нарадзіўся на мяжы з Данілавай зямлёю, змалку ўвабраў яе дух, дык я не маю таго гонару, што маеце вы, народжаныя ў цэнтры Навагародскага княства!

— Ты, сволач, мог нарадзіцца i ў любой нары, бярлозе (Хрыстос вунь нарадзіўся ў стойле, у яслях, але даў свету сваё вучэнне), але не маеш права з-за шкурных інтарэсаў здраджваць роднай зямлі, прадзедам i нашчадкам! Нельга ж прадаваць усё гэта святое з-за свайго трыбуха!

— А ты... А ты...

— Ну, што я? Гэта к i ж прадажнік, лёкай, раб у душы, як i ты?

— Ды ведай ты: Даніла ніколі, чуеш, ніколі не адпусціць нас на волю! — ужо нібы павучыў Расціслаў.— Навагародская вольніца — гэта толькі выпадак, невялікі адрэзак часу!

— Ведаю i без цябе, чаго хоча Даніла. Найперш — мець, як i задумалі яго князі-продкі, Навагародак за вароты на Полацак, на Літву. Але, можа, хопіць нам быць дробным грошам у яго хіжых помыслах?!

— Ага! — аскаліўся -Расціслаў.— Не хочаш, не хочаш нават паслаць яму вестку пра Князеву смерць!

— Ды не спяшаюся.

— I тым больш супраць, супраць, каб тут закняжыў Данілаў сын!

— Супраць.

— I каго ж ты бачыш на нашым пасадзе? Якога літоўскага князя? Войшаля? Таўцівіла? Эдзівіда? Ці яшчэ каго, з палацескай, рагвалодавічавай крывёю?

— Таго, хто будзе служыць найперш навагародскім інтарэсам, хто яшчэ болей пашырыць, амацуе Вялікае княства Навагародскае, будзе абараняць яго ад няпрошаных вызваліцеляў! Хто паспрыяе нам адзяржавіцца як след!

— Дык хто ж, па-твойму, наш месія?

— Ацалелі б сыны князя Ізяслава, дык не шукалі б мы сабе князя на баку, рабілі б сваё далей самі,— сказаў Усяслаў.— Але гіерасёкся Ізяславаў род, дык мусім браць чужынца. Але такога чужынца, які палічыў бы сябе навагародцам, а то i быў яшчэ лепшым навагародцам, чым некаторыя нашы хітруны, прыстасаванцы альбо плюгавыя, нікчэмныя чалавечыкі!