Генрых Далідовіч: Кліч роднага звона

— Я не сплю, Цішук,— падаў ён голас крыху маладзейшаму, але смеламу i кемліваму вою, даўняму сябру i паплечніку з простых смердаў[ 25 25 Смерд — селянін. ].

— Да цябе дворскі Андрэй, сын Іванаў.

Андрэй — дворскі[ 26 26 Дворскi — упраўляючы княскай гаспадаркай. ] i ваявода князя Данілы, важны чын i знатная асоба Галіцка-Валынскай зямлі, любімец тутэйшага ўладара i ягонага брата Васількі.

Усяслаў падняўся i выйшаў з шатра, у мігатлівай ад блізкіх i далёкіх вогнішчаў паўцемені падаў невысокаму, яму па плячо, худому, але настойліваму, хітраму калегу руку.

— Прымі, ваявода, i ад мяне шчырае спачуванне ў вашым горы,— прамовіў той.— Вялікая бяда i князю Ізяславу, i вам усім.

Яны прытуліліся плечукамі i памаўчалі хвіліну-другую.

На полi, дзе гарэла мноства кастроў, пачуўся тупат i пачалі слацца доўгія цені: вярталіся тыя, хто хадзіў у пагон за пераможанымі. Праз хвіліну-другую сюды падскочыла некалькі вершцаў на задыханых конях. Усяслаў спачатку падумаў, што гэта іхні тысяцкі, якога ён паслаў гнацца за ворагам, але гэта быў навагародскі сусед — князь Міндоўг са сваёй аховай i баярынам Хвалам.

Міндоўг хутка спешыўся i адразу рушыў да Усяслава.

— Якая бяда! Якое гора!— прыпаў да ягонага плечука, прамаўляючы на дрыгавіцка-крывіцкай гаворцы. Спачуваў i заадно нібы апраўдваўся за былое: той-сёй у Навагародку шчыра лічыў, што ён не без патаемных намераў не ўратаваў іхняга серадольшага княжыча ад крыжацкага мяча.

— Што будзем рабіць, Усяслаў?— па праве добрага суседа i павагі да яго запытаў Міндоўг.

— Княжыча хутка адправім з тысяцкім Бялянам,— адказаў Усяслаў,— а нам з табой, князь, трэба застацца тут. Князь Даніла просіць.

— Шацёр для князя Міндоўга гатовы,— уступіў у размову дворскі Андрэй.— Мыйся, князь, пераапранайся — хутка вячэра. Грэх не адсвяткаваць перамогу.

— Як Усяслаў, так i я,— адступіў той, даючы прытуліцца да Усяслава свайму баярыну Хвалу. I ўжо ўсцешана: — Пабілі ўграў i ляхаў, шмат паланілі, a астатніх загналі ва ўсе шчыліны Гары. Шмат даспехаў, коней непрыяцельскіх узялі. Вялікія лупы![ 27 27 Лупы — ваенная здабыча. ]

Усяслаў міжволі ўсміхнуўся: любіць сусед пажывіцца за чужы кошт. Як i ягоныя дзяды ды прадзеды, не раз i не два дзеля гэтага дзёрзка набягаў на смаленскую, наўгародскую i яцвяжскую землі, на аўкштайтаў, жамойцаў i крыжакоў. Праўда, ca згоды i падбухторвання Полацка, a ў апошні час — i Навагародка ды Пінска, што засланялі яго зямлю з заходне-паўднёвага боку i з якімі ён мусіў саюзнічаць.

— Ваявода,— прамовіў Андрэй, калі Міндоўг i Хвал адышліся,— у нас мала часу, але нам трэба паглаголеці з вока на вока. Ёсць тое-сёе, пра што лепш перамовіцца без Мендога, ці не так?

— Я ўважліва слухаю цябе, дворскі, скупа прамовіў Усяслаў.

— Сарока, ваявода, пачала ўсё часцей i часцей прыносіць нам непрыемныя навіны з Ноўгародка... Андрэй «нача посольство правити».

«Іншым разам гэтую гутарку завялі б за вячэраю, калі пастараліся б напаіць i развязаць язык,— падумаў Усяслаў.— Цяпер ведаюць: сёння шмат піць не буду, дык князь Даніла даручыў прыціснуць мяне да сцяны цяпер».

— Хадзем у шацёр, прысядзем,— прамовіў уголас, рыхтуючыся лішне не прагаварыцца i не ўскіпець перад назольным i няшчадным Андрэем. Ён — як тая блыха: малая, але моцна джаліць.

— Пастаім тут,— сказаў той.— Я хачу сам бачыць, што нас не чуе чужое вуха. Дык чаму, ваявода, гэтыя навіны для нас непрыемныя?

— Я не ведаю, пра што пытае дворскі.

— Ліс ты, Усяслаў,— ухмыльнуўся, чапляючыся, Андрэй, кладучы локаць на кант блізкага шатра.— Такі, якім быў некалі твой цёзка, полацкі князь-ваўкалака!

— Давай, дворскі, не зневажаць продкаў,— нібы папрасіў, а на самай справе незадаволена сказаў Усяслаў.— Скажы, калі ласка, што ж непрыемнае табе настракатала наша сарока?

— Нечысцівае замышляеце вы. Князь Ізяслаў i ты ca сваімі аднадумцамі.

— Нечестивому все в угоду...— Паспрабаваў аджартавацца Усяслаў.

— Добра ведаеш, ваявода: я i сам люблю жарты,— стрымана прамовіў той.— Але цяпер нам трэба пагаварыць сур'ёзна.

— Тады, дворскі, не хадзі кругамі, гавары ўсё ясна. Я не дыпламат, а вой, дык люблю яснасць.

— Ты — i вой, i дыпламат. Да ўсяго хітры i выкрутлівы.

— Перахвальваеш ты мяне вельмі, дворскі.

— Не першы год знаёмыя, розныя чуткі пра цябе чую, дык добра ведаю, хто ты. A калі любіш яснасць, дык яснае табе запытанне: чаму князь Ізяслаў гэтак зняважліва адгукнуўся на грамату князя Данііла? Чаму не прыслаў сюды вашы сталыя, баявыя дружыны?