Генрых Далідовіч: Кліч роднага звона

— Сюды-сюды, госці дарагія,— уважыў ix вясёлы князь Даніла, паказваючы, каб Міндоўг сеў справа, паміж ім i братам, a Усяслаў — злева ад яго, каля маладога чарнявага сына.— Адсвяткуем нашу перамогу. Як казаў мой славуты продак Уладзімір Святаслававіч: «Руси есть веселие питье, не можем бес того быти». Налівай, віначэрп!

Пасля, калі ўсе трымалі напоўненыя паўшар'істыя пасудзіны (у князя Данілы, Васількі i Міндоўга чашы былі з золата, а ва Усяслава, як i ў іншых баяраў, пазалочаныя), Даніла пачаў «речь казати». Як i кожны ўладны i славалюбны, быў гаварлівы — прамаўляў пра тое, што цяпер робіцца ў свеце i на славянскіх ды суседніх землях, «поносил» венграў, палякаў, крыжакоў i сынаўца[ 29 29 Сынавец — пляменнік. ] Расціслава, з асцярогай «молвил» пра Батыя, які з хітрыкай аддаў «его» Кіеў іншаму князю i пільна сочыць за ім, падзякаваў за спачуванне Міндоўгу i Усяславу. Галічане i валынцы, цярпліва выслухаўшы гэтую казань, паслужліва пацягнуліся да свайго ўладара чашамі: «Здрав-здрав буди, княже!», з задавальненнем выпілі i накінуліся на ежу — рукамі ламалі птушыныя тушкі, адразалі лепшыя кавалкі са звярыных i разам з праснакамі ды зеленню ўпляталі са смакам, пакуль Даніла зноў не загадаў напаўняць чашы маладому чарняваму стольніку, які наліваў найперш у ягоную пасудзіну, адпіваў крыху, а потым падаваў яе яму, a ў гэты час слугі налівалі хмельны мёд альбо заморскае віно іншым.

Калі выпілі яшчэ па чашы-другой (за здароўе Міндоўга, за князя Ізяслава i навагародцаў) i перабілі голад, міжволі загудзелі, успамінаючы сённяшнюю бітву (князь Даніла добра адпіваў з чашы, але не п'янеў, быў лагодны, дворскі Андрэй толькі прыгубліваў, Міндоўг сёння, як ніколі, прыглядаўся да яго, Усяслава, i ўхіляўся асушваць чашу да канца, хоць яму нялёгка было ўстояць перад Данілавым прымусам). Усяслава не чапалі, дык ён пацягваў крыху i, як дворскі Андрэй, маўчаў ды пазіраў за ўсімі.

— Я i кажу Расціславу Міхайлавічу,— вось, скідаючы з сябе пясцовае футра i выціраючы ручніком з высокага лба пот, загаварыў ахмялелы i радасны Данілаў канцлер i захавальнік пячаткі Кірыла, які перад бітвай ездзіў «править посольство» у стан чарнігаўскага князя.— «Доколе будешь аки пес? Пошто землю Даниила повоевал, с тестем своим угорьским Перемышль отъял? Возмездие творишь за наше добро, за то, что князь Даниил в свое время спас тебя от короля угорьского? Или за то, что тебя из ляхов вывели, когда ты туда утек от Батыги? Князь Даниил тебе же Луческ дал, отца твоего звал в Киеве сидеть! Галич отнять хочешь? Но то отчина князя Даниила!..»

Высокі i плячысты, падпіты i ўзбуджаны княжыч Леў, які сёння ўпершыню нароўні з усімі біўся плячо ў плячо з ворагам, па-юнацку зацешыўся:

— Ну, а ён што?

— А ён — гардавус! Хмурыцца: кажы ўсё, што табе князь Данііл загадаў сказаць. Я i кажу яму: добры i міласэрны наш уладар, толькі ты — крамольнік i непачцівец. Ворагаў навёў на Бацькаўшчыну! Скажы ім. каб ішлі за Гарбы, а сам упадзі на калені перад царом[ 30 30 Ужо ў XII стагоддзі асобныя вялікія кіеўскія князі спрабавалі іменаваць сябе якраз так. ] нашым! Ты ж — яго сынавец! Родная кроў!

Зноў узнёслы Леў:

— А ён?

— А ён фанабэрыцца: скажы свайму князю, што не буду пад яго рукою! I міласціны — Лyчаска — мне не трэба. Яго i Галіч сабе мячом вазьму!

— Акі пёс!— абурана ўсклікнуў княжыч, сёння зусім не асцерагаючыся выскакаць паперадзе бацькі-князя: той звычайна не дазваляў лішняга нават сваім дзецям, пільна сачыў, каб ва ўсім першае слова было толькі ягонае. Цёпла блішчэлі вочы i ў таўстуна Васількі, які быў верны брату i любіў пляменнікаў, як родных дзяцей.

Стары, сівы як лунь Данілаў пястун ваявода Міраслаў не стрымаўся:

— Клятае Альговічава семя!

Кірыла:

— Правучыў князь Данііл неслуха i яго хцівага цесця!

— Не забывайце, другі мае, што нам князь Мендог i ваявода Усяслаў памаглі,— зычліва ўсміхнуўся той, цешачыся i ад сённяшняй перамогі i цяперашніх ушанавання ды ліслівасці.

— Князь Ізяслаў зусім малую сілу прыслаў! — зноў даў волю свайму настрою княжыч Леў.— Гэта — непавага да нас! А князь Мендог вельмі позна прыйшоў!

— Лепш мала, чым ніяк, сын мой,— лагодна прамовіў бацька-князь.— Лепш позна, чым ніколі. Прыйшлі памагчы ў бядзе — дзякуй вялікі за гэта.

Кірыла:

— Ваявода Усяслаў вельмі сумны. Не п'е зусім.

Княжыч Леў:

— Ваявода хітры!

— Не трэба, другі,— сказаў Даніла.— У ваяводы Усяслава гора вялікае. Ды яму перад вачыма грознымі князя Ізяслава трэба паўстаць.— Паклаў важкую руку яму на плячо.— Трэба памагчы табе, дружа.— I дворскаму: — Андрэй Іванавіч, ты не п'еш i мала ясі, дык табе легка пакінуць наш nip i адлучыцца. Будзь ласкаў, знайдзі пісара i складзі ад майго імя грамату князю Ізяславу. Няхай княскі гнеў не ўпадзе на нашага добрага друга.