Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

— Ты мог пахіснуць Усяслава, але не здолеў!— зноў папікнула Раксана.

— Твае ж любімыя князь i братачка далі яму ахоўную грамату! — агрызнуўся ён.

Як кажуць, трапіў у самае сэрца: Раксана, ведаючы пра гэта, была ўжыгнута, прамовіла са шкадаваннем:

— Канечне, князь Данііл залішне расшчадрыўся. Не мог не бачыць: князь Ізяслаў i Усяслаў выдзелілі яму зусім малую сілу, толькі для адчэпнага, а ён — грамату з падзякай i з апраўданнем Усяслава! Я так i скажу сваё слова Андрэю.

— Князь Даніла i твой сваячок хітруюць,— прамовіў, заступаючыся сам за сябе, Расціслаў.— Яны ведаюць: цяпер толькі пагрозай i сілаю Навагародак ужо не ўтрымаюць. Дык трэба абачлівасць i манэўры. Нават задобрылі i будуць задобрываць Усяслава, каб ён не павярнуў свае дружыны супраць ix, а мяне змусяць цяпер удвая-утрая больш усё ўведваць, перадаваць ім i шкодзіць Навагародку. Баяры, канечне ж, убачаць гэта, i той-сёй яшчэ панепрыязнее да мяне. Колькі я пацярпеў ужо i колькі яшчэ прыйдзецца пацярпець за Данілаву палітыку!

— Але ты за гэта нямала i маеш, i будзеш мець, калі не прытупіш свой зрок i слых! Цяпер, як перадае праз свайго чалавека Андрэй, ты павінен проста віжаваць за Усяславам i за воўкам Мендогам, i за яго святым, але хітрым сынком.

— Навіжуй вельмі, калі яны шэпчуцца толькі самнасам!

— А ты вывіжуй i ўсё! Больш перадасі князю Данілу — больш той заплаціць.

— Кажу ж, Усяслаў — вельмі скрытны. I, як ведаеш, мне зусім не верыць, дык пры мне шмат чаго недагаворвае. I блізкія яму людзі верныя, як псы-дварнякі. Нікога не падкупіш ні золатам, ні віном, дык ніхто нічога лішне не скажа.

— I ўсё роўна трэба, каб сярод яго самых блізкіх людзей быў наш чалавек,— сказала Раксана.

«Можа, ты зноў паспрабуй падлезці: удавец жа...» — Хацеў пакпіць, але стрымаўся, ды слова «ўдавец» зусім нечакана выкрасіла неспадзяваную думку. Ён ажно ўсміхнуўся i гарэзна зірнуў на жонку-нягодніцу.

— Ну чаго рот разявіў?— ухмыльнулася тая, але бровы яе разышліся, дык яна ажно пахарэшала. Той, даўняй, красою.— Прыйшло што разумнае ў мазгаўню?

— Прыйшло! I не ў такую ўжо дурную галаву!

— Што? — ужо ўсміхнулася.— Ды разумнае?

— Гэта павінна было б прыйсці ў твой, як лічыш, кладзесь мудрасці, але ўсё ж бліснула ў маім мужчынскім розуме!

— Ну не цягні ката за хвост! — Паласкавела, аж гатовая нават прытуліцца.— Скажы!

— Мы ўжо маглі б i цяпер можам мець Усяслава каля сябе...

— Як?

— Здагадайся.

Крыху сумелася: што — ён намякае пра тое, даўняе? Але ж яна ўжо не тая. Не спакусіўся на статную i маладую, дык не паквапіцца на пажылую i тоўстую.

«Эх ты, халера! — Пацешыўся ў душы, адчуваючы, куды i на што хіліць распусніца.— Усё яшчэ юр у галаве!».

— Давай не тумань, гавары!— папрасіла, а заадно i запатрабавала яна.

— Усё вельмі проста,— прамовіў пераможна.— Усяслаў — удавец, а наша Дабраслава — удава...

Цяпер ужо Раксана разявіла рот. Нават разгубілася. Ад нечаканасці ягонай думкі.

— Яна — хітрая, як ліса, умее падкаціцца клубком да мужчыны,— падцяў (маўляў, якая маці, такая i дачушка).— Увойдзе жонкай ва Усяславаў дом, будзе яго добра цешыць, прагоніць яго чэлядзь, набярэ сваю — ведацьме пра кожны яго крок. Нават больш — пра тое, што ён сніць. Над усімі віжамі будзе віж!

Дабраслава — старэйшая іхняя дачка. Сёлета загінуў у сутычцы з крыжакамі яе муж. Цяпер адна з дзіцем, але, маючы матчыную кроў i красу, жалобы вельмі не носіць. Ён сам бачыў, як на днях хтосьці з баярскіх сынкоў світаннем вылазіў праз акно з яе будыніны.

— Дух заняло ці язык праглынула? — ухмыльнуўся.

— Ён жа застары для яе,— нарэшце апамяталася.— Ды i характары ў ix розныя.

— Затое, як сама кажаш, а то i зайздросціш, ён — багаты i ўладны. Калі Дабраслава будзе з ім хітрая, ласкавая, не будзе круціць хвастом, дык зможа аблапошыць, падаб'е рабіць тое, што трэба нам i твайму апекуну. Хоць ён, разумны i хітры, не здагадаўся пра тое, пра што даўмеўся я!

— Але ці возьме ён яе? — засумнявалася Раксана.— Ці яна згодзіцца пайсці за пажылога?

— Пагавары з ёй па-бабску, патлумач усё добра. I з Усяслававай Марыляй пашапчыся, сувісцель добры ёй дай, каб яна Усяслава ўгаварыла.— Усміхнуўся: — Ну што, не такі я ўжо няцямлівы, як ты лічыш?

— Можа, i добра прыдумаў,— згадзілася Раксана, палагоднела, дык была нібы i паважная ды сардэчная жанчына.— Калі ўсё ўдасца, дык i наша Дабраслаўка, i дзіця яе будуць дагледжаныя.

— Давай гаварыць шчыра: Дабраславе трэба не мяккі, а цвёрды муж. Такі, як Усяслаў,— сказаў ён.— Каб моцна ў руках трымаў i лішне волі не даваў.