Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Гаротніца Ганна даўно ўжо ўведала: яму, ваяводзе, здароваму i дужаму мужчыне, у жыцці вельмі i вельмі нялёгка. З-за добрай, чулай, але зусім нездароўчай жонкі. Пазнаёміўшыся, Ганна хутка пасябравала з ёй, як магла памагала выцерпліваць цялесны i душэўны боль, гартавала хрысціянскую цярплівасць; Усяслаў радаваўся, што ў яго пакутніцы нечакана з'явілася такая высокашаноўная, адукаваная, з тонкай душою i высакародная сяброўка, клапоціцца пра яе i дачку, што яму, ведаючы гэта, лягчэй адлучацца з дому i быць у баявых паходах. Што да Міндоўга, дык ён, здаецца, зусім не раўнаваў, што яго Ганна заўсюдная госця ў доме навагародскага ваяводы — як усе кажуць, маладога пагляднага мужчыны, па якім ажно млее не адна навагародка, нават больш — жартаваў з гэтага i часамі з непрыстойнымі намёкамі, а то i нібы падштурхоўваў жонку i яго да блізкасці. Можа, i наўмысна. Можа, для таго, каб не толькі апраўдацца за свае гулі, але i каб развесься.

Усяслаў з Ганнай, што бывае рэдка паміж маладымі мужчынам i жанчынаю, шчыра пасябравалі, ажно пароднелі праз бяду i гора. Праўда, не раз запыняючы на ёй позірк, ён міжволі адчуваў: Ганна — не красуня, але здаровая, мае прыемную акругла-жаночую постаць. Жанчыны яе пароды звычайна, калі жывуць у дастатку, абласканыя мужам, маюць здаровых i разумных дзяцей, шчаслівыя, паволі, год за годам, харашэюць, з няўклюднага i нашатэранага гусяняці становяцца беласнежнай i градыёзнай лебядзіхай. Але Ганна не мела такіх спакою, ласкі, яна нават была зарана запакінутая, дык яе цела i душа не толькі не пышнелі, але запыніліся развівацца як след: не хапала іскрыстага бляску ў яе вачах, пакатасці i гібкасці ў плячах ды спіне, акругласці ў клубах, раскошы ў грудзях, лёгкасці i вабнасці ў хадзе, што ўсё разам паступова робіць жанчыну ўсё мілейшай i непаўторнай. Як заўважаў Усяслаў, усё гэта, што мусіла запыніцца i чэзнуць, выбівала Ганну з каляіны: яна нечакана то ўспыхвала хваляваннем, усміхалася ці нават заходзілася ад смеху, то, наадварот, замаўкала, маркотнела, плакала ні з таго, ні з сяго альбо падхоплівалася i тут жа сыходзіла з іхняга дому. Усяслаў, паколькі сам шмат цярпеў i мусіў глушыць у сабе, пачаў разумець, што i чаму адбываецца з Ганнай. Праўда, не мог нічога пра гэта сказаць ёй, тым больш пайсці на большае — скажам, пазаляцацца, але, хаваючы глыбока ў душы сваё прадчуванне, а з ім i жаданне, пачаў больш, чым трэба, бянтэжыцца i ніякавець перад ёй; яна, ловячы яго адмысловы позірк ці бачачы яго разгубленасць, таксама пачала мітусіцца i асцерагацца застацца з ім сам-насам.

Такое доўжылася год-другі; ён i Ганна непахісна не давалі волі свайму ўзрушэнню i непакорнай плоці, хоць гэта было пакутліва. Можа, i не менш за тое, каб яны прызналіся адно аднаму пра ўсё ці нават па-грэшнаму зблізіліся. Адзін Бог ведае, што i як было б далей, каб не адна летняя цёплая ноч, калі яны трапілі разам у госці да ягонага сябра-баярына. У шчырай кампаніі Ганна зусім неспадзявана падпіла, развесялілася, хораша спявала, увачавідкі пахарашэла — можа, проста не змагла не ўспыхнуць жаноцкасцю i дзеля яго: ён не зводзіў з яе зачараванага позірку, любаваўся, жадаў прытуліць яе, саромеўся, ніякавеў — як ніколі, узбудзіў сэрца i душу, а то i сваю плоць. Потым, калі ўжо ў цемені, ён падводзіў яе да княскага палаца, яна, аблакочваючыся аб яго, бадай, упершыню за іхняе знаёмства зашаптала шчасліва:

— Усяславе, я — цвярозая, я — i зусім п'яная! Мне сёння вельмі добра! Як ніколі!

— Ты сёння незвычайная,— прамовіў i ён шчасліва.— Пекная. Чароўная.

— Праўда? — здзівілася, але цяпер не проста шчыра, а як гэта ўмеюць рабіць толькі прыгожыя жанчыны, весела i свавольна.— Я, дружа, сёння баламутніца.— Прытулілася гарэзна, абедзвюма рукамі сціснула ягоны локаць.— I табе, такому сур'ёзнаму, падабаюцца баламутніцы?

— Які я не ёсць, Ганна, але я ўсё ж жывы чалавек, мужчына,— усміхнуўся ён, таксама сёння цвярозы i заадно п'яны.— Дык чаму будзе не даспадобы вясёлая жанчына? Ды калі ведаеш: яна — зусім не ліхадзейка, а шчырая i добрая?

Ганна затрымала яго i зірнула яму ў вочы:

— Ты праўду кажаш?

— A хіба я табе калі маню?

— Не. Ты не маніш. Ты толькі штосьці тоіш ад мяне.

— Таю,— прамовіў i адчуў, як штуршканула ўзбуджанае сэрца маладым хваляваннем.

— Што? — спытала шэптам.

— Ты i сама ведаеш...

— А ты скажы. Можа, лягчэй будзе. I табе, i мне.

— А ты, княгіня, хочаш пачуць гэта?

— Я цяпер не княгіня,— ціха прамовіла.— Я цяпер, як сама лічу, баламутніца альбо, як ты гаворыш, не ліхадзейка...