Генрых Далідовіч - Кліч роднага звона

Праўда, павярнуў галаву i ўважыў Міндоўга i ягоную сям'ю:

— Выбачай, брат. Выбачай, княгіня.

Усе добра зразумелі Ізяславаў настрой i стан, ціха падаліся ca святліцы; Расціслаў наўмысна марудзіў, намагаючыся быць побач з Усяславам i Міндоўгам. Тое, што яму не ўдалося цяпер, тут жа ўгаварыць, павярнуць на сваё князя i ўзяць верх над Усяславам, моцна разгубіла яго: як не таіў, але на твары была пакутлівая незадаволенасць. I ўвогуле ён здаваўся цяпер завельмі тоўстым i цяжкім.

— Ну што, баярын? — узяў яго пад локаць, ухмыльнуўся Міндоўг.— Засвярбела засадзіць Усяслава ў поруб?

Таўсцюк засоп, збянтэжыўся, што нават сусед зразумеў яго намеры, але зірнуў непрыхільна: маўляў, не лезь не ў сваё, чужынец.

— Не засадзіш,— зло цешыўся Міндоўг.— Не дазволяць князь Ізяслаў i дружыны. А вось павагу да сябе страціш.

— Я не за тое, каб каго засадзіць, я за тое, каб ва ўсім разабрацца,— той фыркнуў, надзьмуўшыся i пачырванеўшы, як індык.— I князь наш, думаю, будзе за гэта...

Без лішняй цырымоніі (што яму, каго апякае сам галіцка-валынскі ўладар, да князька-суседа, якога трымаюць навагародскія мячы!) вырваў руку i завалюхаў прэч з грыдніцы[ 40 40 Грыдніца — пакой у княскім палацы, дзе прымалі гасцей. ].

Як толькі за Расціславам зачыніліся дзверы, Міндоўг перадражніў, як грузна патрухаў Расціслаў, а потым павярнуўся да Усяслава:

— Добра ўсё чуў?

Ён разумеў усё i без гэтай перасцярогі.

— Будзь пільны,— адкрыта сказаў Міндоўг, бачачы вакол, як кажуць, сваіх людзей.— Сцеражыся: гэты аспід назапасіў на цябе яд...

Як убачыў, усе, хто застаўся тут з ім, тысяцкі Бялян, знатны дружыннік i старшы яго аховы Цішук, Міндоўгавыя жонка i дзеці, баярын Хвал, пазіраюць на яго шчыра i спачувальна.

— Не хвалюйцеся,— супакоіў ён.— Думаю, князь мяне зразумее. A калі пакарае, дык слравядліва. А што да гэтага аспіда, дык свой яд ёсць на кожнага гада...

— Баярын Бялян,— папрасіў сярэдніх гадоў i рослага знатнага воя Міндоўг,— ваявода дазваляе сабе быць не зусім асцярожным. A ўсё ж варта трымаць напагатове дзесятак-другі сталых i адданых дружыннікаў. Бялян, ахоўвай ваяводу як сваё вока, як наш усіхны жывот.[ 41 41 Жывот — жыццё. ]

— Я згодзен, князь,— коратка, але ўдумліва адказаў негаваркі, але цягавіты i мужны ў баі тысяцкі, правая Усяславава рука.

— I ты, Цішук, будзь чуйны, глядзі ва ўсе вочы i слухай ва ўсе вушы,— папрасіў Міндоўг Усяслававага ахоўніка.— Расціслаў, можа, не здолее настроіць супраць Усяслава князя, можа, не асмеліцца ўзбунтаваць гараджан, але можа знайсці якую-небудзь поскудзь i падаслаць ва Усяславаў дом з кінжалам альбо з ядам. Дык ты, Цішук, не пускай у дом нават муху!

— Перастаньце,— ажно сумеўся Усяслаў.— Бадай, няма мне такой па грозы, пра якую вы думаеце.

Да яго падышла княгіня Ганна — сярэдняга росту i сярэдняй паўнаты жанчына. Яна, маўклівая, сціплая, бадай, ніколі не ўбіралася ў багата-святочнае княскае адзенне, а цяпер, у жалобу, была зусім простая — у цёмным сарафане, акаймаваным паўз грудзей i да падолу яшчэ цямнейшай, з галінак i лісточкаў, вышыўкай, пад сарафанам была доўгая, да зямлі, рудаватая сукенка, а на галаве — звужаны ўверсе цёмны какошнік з цёмнай накідкаю на патыліцы. Як i заўсёды, Ганнін белы, з вялікімі вачыма i прадаўгаватым носам твар меў сумна-пакутніцкі выраз. Можа, з-за яе пустэльніцкага ляснога ці частага беглага жыцця альбо ад сямейных звадаў. Сказаць шчыра, за гэтыя хвалюючыя i цяжкія для яго хвіліны сустрэчы з князем i баярамі Усяслаў нават не заўважыў: павіталася яна з мужам-князем ці не (апошні час, як здаецца, яны зусім зчужэлі адно да аднаго: Міндоўг, кажуць, зноў злюбіўся з іншай каханкай. Калі той толькі час ад часу, ратуючыся ад варожых суседзяў-князёў, прылятаў сюды ў пыле i поце, дык Ганна з дзецьмі жыла ў Навагародку больш, чым у сваёй Руце, была не толькі жаданай i прыемнай госцяй, але паволі стала ўважлівай i дабрачыннай апякункай старога i хворага Ізяслава. Тут, у навагародскай царкве, яна ўпотай ад Міндоўгавых баяраў i іхніх суседзяў-князёў-язычнікаў пахрысціла ў «веру от Востока» сына Вой шал ка i дачку Дануту. Можна сказаць смела, ён, Усяслаў, быў не толькі княжычаў, але i Войшалкаў пястун).

— Ты праўду чуеш, Усяслаў,— падышла, глыбока i цёпла зірнула яму ў вочы Ганна.— Сцеражыся. I для Навагародка, i для нас...

Гэтыя «для нас» Міндоўг, Войшалк i Данута, канечне ж, зразумелі па-свойму -— найперш як клопат пра іхнюю сям'ю i Руту, але для Усяслава пачутыя словы абзыўнуліся даўнім хваляваннем...