Аляксей Карпюк - Свежая рыба

— О, штосьці выпала!

— Вымпел!

— Лётчык выскачыў!

— Жывы-ы!

Сапраўды, кропка ўжо знерухомела на небе, а над ёю ўзняўся белы парасон.

Самалёт апісаў вялізную дугу і грымнуўся ў дуброву. Там бухнула, бытта разарвалася бомба. Над дрэвамі ўзняўся шэры грыб дыму і ляніва пачаў распаўзацца на бакі.

Да нас спакойна спускаўся парашутыст. Стала ціха, і здалося — мы чуем, як над галовамі шархацяць стропы белага парасона. А яшчэ здавалася, што парашутыст выскачыў тут спецыяльна і спяшаецца да нас, каб нешта пільнае сказаць. Усё было нечаканым, розум не мог звязаць бачанае ў адно цэлае, інакш можна было б падумаць — тады навошта лётчык даў самалёту ўпасці?!

Чалавека ветрам адносіла за дарогу. Калі ўжо можна было разгледзець падэшвы на ботах парашутыста, вучні сарваліся і памчалі да месца прызямлення.

Усё, што звязана з авіяцыяй, для мяне было напоўнена надзвычайнай рамантыкай і прывабнасцю. Мая мара — хоць дакрануцца да самалёта, хоць паўзірацца на яго зблізку. Я разумеў, што павінен заставацца ў ровіку, бо дам лішні повад Марозу лаяцца, але нічога не мог з сабой зрабіць. Нястрыманая сіла падмыла мяне таксама.

Я схапіў «дзягцяр», не адчуваючы нават цяжару, паляцеў за хлопцамі.

Грэбень дарогі перашкаджаў мне бачыць момант прызямлення. Калі я ўзабраўся на шашу, парашут на раллі паволі ўжо патухаў і ператвараўся ў разасланую на траве для прасушкі бялізну. Уражала — не такі ён і белы зблізку. Хутчэй — шэры, як суравое палатно.

Падзівіўшыся з парашута, стаў я разглядаць яго гаспадара.

Вайсковец ужо скончыў адчапляць лямкі. Першыя хлопцы, якія да яго даляцелі, перапалохана рванулі назад.

Лётчык падняў рукі, гэта быў — немец!!!

Мяне таксама агарнуў страх, падагнуліся ногі. Ля мяне застыў Іваноў: і ён быў ашаломлены.

Першым ворагам аказаўся малады атлет, апрануты ў чужога пакрою уніформу, з сярэбраным арлом і свастыкай на грудзях, чатырма чайкамі на лацканах і з бліскучымі жоўтымі папругамі. Паднятая далонь лётчыка крывавіла, спалоханы твар сіліўся ўсміхнуцца.

Іваноў закрычаў:

— Ну, чаго стаіце, абяззброіць!

Касцюк выставіў на немца штык вінтоўкі з прасвідраваным патроннікам.

— Адбірайце пісталет, ну!

На першым курсе вучыўся мужчына са смешным прозвішчам — Нос. Ён скочыў да лётчыка і нязграбна, хвалюючыся, пачаў расшпільваць жоўтую папругу з кабурой. Нос быў з Касцюком з адной вёскі. Валодзя яго супакоіў:

— Коля, не спяшайся!

Па ўзбуджаным голасе Касцюка было відаць — сам ён хвалюецца не менш.

Каля мяне прытаіліся анямелыя дзяўчаты.

— Маслоўская, зірні, што ў яго! — загадаў выкладчык.

Зіна кінулася з насыпу, узяла немца за руку. Люся хапілася адкрываць у Маслоўскай сумку.

— Ы-ых, як разарвала далонь! — паспачуваў нехта.

— Es schmerzt? [ 8 8 — Баліць? ] — скрывілася Зіна, бытта пакалечыла далонь сама.

— О-оў, на-айн! — узрадаваўся немец.

Ад таго, што загаварылі з ім па-нямецку, ён адразу пасмялеў, стаў як бы яшчэ вышэйшым.

— Асцяро-ожна ты яго! — раіў нехта Зіне.

— Яму баліць жа! — закрычалі ўжо з усіх бакоў.

Лётчык прыязна ўсміхаўся, перавёў позірк са штыка на Зіну, на яе рукі, якія з паспешлівасцю бінтавалі далонь, на Люсю. Вакол моўчкі тоўпіліся вучні, у іхніх вачах я заўважыў не толькі здзіўленне, але і захапленне.

Яшчэ я злавіў сябе на тым, што калі мы адышлі ад перапуду і ўсвядомілі — з неба ўпаў нам у рукі жывы нямецкі лётчык,— нам страшэнна захацелася перад ім паказацца, якія мы культурныя, гуманныя і незлапомныя.

— Не тапчыце парашута! Васілеўскі, збяры яго! — закамандаваў Іваноў ды кінуўся з шашы таксама.

Пасыходзіліся ўжо і сяляне. Дзядзькі таксама глядзелі, як Зіна перавязвала немца. Каторыя стаялі бліжэй, шапталіся, нібы не хацелі немца абразіць. Маладая жанчына ў сіняй сукенцы падняла дзяўчынку гадоў чатырох:

— Во, Манечка, немец, глядзі!

— А чаму ён — не-емец?

— Такія людзі, дачушка, так называюцца...

Селянін з бутэлькай алею ў кошыку заўважыў кабеце:

— Ты бачыш, як на ім усё блішчыць?! Халера яго не ўзяла, ладны, нічога не скажаш...

— Але, фа-айны! — згадзілася і маладзіца.

Дзядзька папрасіў Зіну:

— Сястра міласердзя, спытайся ў яго па-нямецку, чаго яны супроць нас вайной ідуць, якога ражна ім трэба?

І тут мяне нібы ўкалолі.

Вось цяпер і настаў той момант, з якога пачалася для нас вайна.

4

Ля сонца я хутчэй адчуў, чым убачыў, злавесныя цені, і ногі самі нанеслі мяне з шашы. Я паспеў толькі віскнуць нейкім танклявым і не сваім голасам: