Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

— Дзякуй, Гражына, можаш ісці, пакліч Маршанскую, няхай счакае пяць хвілін і падымецца.

Гражына ўзялася за клямку, як Сак раптоўна спыніў яе:

— Адно пытанне — дзе была твая торбачка, калі мы заспелі цябе ў кабінеце?

— Заставалася вісець на крэсле ў зале,— Гражына нават не азірнулася і выйшла на калідор.

— Так,— Сак заплюшчыў вочы,— пазнач, што яна магла пайсці і забіць на адцінку часу паміж адыходам Тэрэзы на шпацыр і яе прыходам. Даволі падазрона — легчы ў пакоі, замкнуць дзверы і ўдаваць уласную адсутнасць, аднак гэта мог быць і ход з боку Тэрэзы — падставіць Гражыну пад падазрэнне. Адно, што можа трохі праясніць, калі хто з дваіх — або Маршанскі, або Кяльміцкас — прызнаецца, што ён кратаў клямку ў яе пакоі, і растлумачыць, чаму вяртаўся крадком.

— Аднак калі Гражына гаворыць праўду, а той, хто хацеў да яе зайсці — забойца, ён наўрад ці прызнаецца. Ты, здаецца, шукаеш не ў тым кірунку. Варта разабрацца ў матывах. Нашто той жа Гражыне было забіваць дзядзьку Вадзіміра?

— Разумееш,— Сак сашчапіў пальцы і захрабусцеў суглобамі.— Можна мець дзесяць матываў для забойства і не забіць. Шмат даў бы дзённік, каб яго знайсці, у плане тых жа матываў, але канчаткова прывесці да мэты нас могуць толькі факты, учынкі. Адна справа жадаць, другая — зрабіць. Нешта мне не падабаецца вашая версія з каханнем, лепш раскажы праўду, і здымем яе.

— Баюся, сказанае мной толькі падмацуе тваю падазронасць,— я адчуваў сябе няўтульна за масіўным секрэтэрам, хаця мой занятак пасаваў да яго выдатна.— Нашае каханне лухта — не было нават лёгкага флірту. Гражына кахала Даўгалевіча і ўпрасіла мяне паехаць сюды разам, а каб ніхто не здагадаўся пра сапраўдны матыў, мне давялося ўдаваць закаханага. Ты ведаеш, я да яе не ў прэтэнзіі.

— Так,— Сак загнуў палец,— ад кахання да нянавісці якая адлегласць?

— Думай як хочаш,— я сцепануў плячыма,— мне асабіста ўсе адно, што Гражына, што Тэрэза, без розніцы.

Сак падняў угору палец:

— Чуеш? Ідзе.

Тэрэза зайшла няспешна, падсунула крэсла бліжэй да каміна і села. На Сака яна глядзела з лёгкай пагардай.

— Выбачай, Тэрэза, але колькі табе год?

Яна павярнулася да мяне.

— Лепш буду расказваць вам, Марцін, і лепей вы пытайцеся, так будзе лягчэй. Мне Вадзімір расказваў пра вас. Гэтая дзяўчынка, відаць, ужо абмовілася пра мой начны шпацыр, ды я сама не збіралася рабіць з яго таямніцы. Вы, пэўна, ведаеце, якія адносіны лучылі мяне з Вадзімірам?

— Збольшага,— я адклаў ручку і перасеў, каб лепей бачыць Тэрэзу.— Толькі творы Даўгалевіча, чуткі і плёткі не лепшыя крыніцы ў нашай сітуацыі. Мо раскажаце самі?

— Мы вучыліся разам. Я, Вадзімір і Кяльміцкас, на адным курсе. Дваццаць пяць гадоў таму. Сак паступіў пазней, мы ўжо канчалі вучобу. Мы сябравалі, дакладней, сябраваў Вадзімір з Эдмундасам, а я закахалася ў Даўгалевіча і ўвесь час набівалася да іх у кампанію, гэта было не цяжка, бо я і Вадзімір былі адзіныя беларусы на ўвесь курс, у чужым горадзе зямляцтва да нечага абавязвае.

Праз месяц Вадзімір прызнаўся мне ў каханні, і з таго часу мы былі разам. З Эдмундасам яны пастаянна сварыліся на гістарычнай глебе. Вадзімір усе даводзіў, што Кяльміцкас фальсіфікатар — крадзе беларускіх нацыянальных герояў і перарабляе іх на літоўцаў, а самае жахлівае, робіць гэта таленавіта. Эдмундас жа пярэчыў, нібыта гэта мы, беларусы, яшчэ раней прыўлашчылі літоўскую гісторыю і ён толькі аднаўляе справядлівасць.

Аднаго разу яны нават пабіліся, з-за аповесці. Узялі адзін і той жа сюжэт, каб паглядзець, хто з іх лепей напіша. Не ведаю, якая была зачэпка, але ж калі я зайшла да іх у пакой — Эдмундас зацята біў Вадзіміра. Эдмундас біў, а той чамусьці не бараніўся. На іх было жахліва глядзець. Цэлы месяц яны не размаўлялі паміж сабой, але я іх урэшце памірыла. Пасля яны паводзілі сябе больш талерантна. Толькі ўсе адно іх спрэчкі часам пераходзілі ў крык. Гэта здаралася і апошнім часам.

Пасля заканчэння вучобы мы ўсе раз'ехаліся. Эдмундас у Коўна, Вадзімір у Менск, а я ў Гародню. Мы адпісвалі адно адному лісты, але раптам Вадзімір некуды знік. Я званіла яму ў рэдакцыю, але там ніхто нічога не ведаў дакладна — не то захварэў, не то з'ехаў. Я падалася ў Менск. Нарэшце праз агульных сяброў даведалася — у Вадзіміра запой.

З трэцяга заходу, раней ён проста не адчыняў мне, ледзь дастукалася ў кватэру. Я не ўшчувала яго, але ён сам абяцаў, што кіне піць. Толькі зранку зноў сядзеў на кухні і піў гарэлку, мы пасварыліся, і я з'ехала.