Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

Я абняў Гражыніны плечы.

— Ты не захварэла часам — такая гарачая на гэтым сіверы.

— Паспытай,— Гражына адкінула з ілба валасы.

Я крануў яго вуснамі.

— Ты сімулянтка, сімулюеш плячыма жар, а лоб халодны. Словамі сімулюеш каханне да дзядзькі Вадзіміра, а сама, відаць, прыдумала зручны ход, каб набіцца да мяне ў сяброўкі: спачатку абдымі — каб яны падумалі, потым пацалунак у лоб, на будучае ў вусны, на заканчэнне...

— Змоўкні,— Гражына сціснула мне руку.

— Я проста не магу браць усур'ёз ягоную пісаніну і твае каханне.

— Ён вялікі пісьменнік, можаш, назаві лепшага.

— Не магу. Ён сапраўды лепшы пісьменнік з усіх нашых, але лепшы не азначае вялікі і нават не азначае сапраўдны. Ён цудоўны, сумленны, разумны чалавек, якога я паважаю, але на гэтым усе. Няўжо ты не бачыш? Ён перажывае свае творы. Вы ўсе чакаеце новых — геніяльных і ўжо не заўважаеце, што яны, новыя, горшыя за старыя. А старыя творы паміраюць, выходзяць з ужытку. Раней ён быў для вас геніяльным паэтам. А дзе зараз тыя геніяльныя вершы? Ідуць у дадатку да цяперашніх геніяльных гістарычных раманаў, напісаных пяць год таму. Выбачай мяне, але ты вар'ятка, хаця і прывабная, і ўсе вы вар'яты, хто лічыць яго геніем. Вам ніколі не заўважыць гэта толькі таму, што ўсіх вас як асоб стварыў ён, стварыў сваёй літаратурай, сваім жыццём, зробленым пад літаратуру. Ён стварыў гісторыю нашага народа такой, якую хацеў і на тое, каб вы яе такой бачылі. Вось і цяпер знайшоўся — лісты сам сабе піша.

— Спыніся на хвілінку, нашто мне даводзіць, калі я вар'ятка? Я ж нездарма падышла менавіта да цябе. Каб удаваць у вачах другіх каханне, куды больш пасуе Сак. Яго, відаць, не трэба ўгаворваць, каб абняў ці пацалаваў мяне. Ты адзіны, для каго мой учынак не святатацтва.

— Якраз я, відаць, адзіны з прысутных, для каго ўдаваць каханне з другім, на вачах таго, каго кахаеш, святатацтва.

— Я не пра гэты ўчынак кажу, гэта драбяза ў параўнанні з тым, што я надумалася здзейсніць. Яны ўсе змяшаюць мяне з гразею, калі даведаюцца. Але ж ты ім не скажаш?

— Пакуль што і ты мне гэтага не сказала.

— То не раскажаш?

— Гледзячы што. Гэта звязана з Даўгалевічам?

— Так.

— Тады можаш расказаць. Мяне вашае вар'яцтва не тычыцца.

— Я напісала верш,— Гражына зноў убіла твар у калені, каб толькі не глядзець мне ў вочы.

— Геніяльны,— я ўздыхнуў,— расказвай.

— Не кпі.

— Добра, не буду.

— Я напісала верш, лепшы з усяго, што маю і буду мець. Санет. І я хачу папрасіць Даўгалевіча перапісаць мне яго на асобны аркуш сваёю рукою, як жарт, як падарунак. Не ведаю. Толькі каб ніхто не дазнаўся, каб ён сам забыўся на гэтае. А потым, праз дваццаць, праз трыццаць гадоў, калі яго не стане, сказаць, што гэты санет ён напісаў сам і падарыў аўтограф мне. І мой верш навечна стане ў зборы твораў поруч з ягонымі вершамі. Адзін слабы верш не сапсуе кнігі. Гэта будзе маё прызнанне ў каханні яму. А ты, відаць, думаў, я набіваюся з табою ў дарогу, каб спакусіць Даўгалевіча. Ты ж зусім не ведаеш мяне, да чаго я здатная. Але ж табе ўсе адно, якім будзе збор твораў. Ты не грэбуеш мною?

— Апошняя думка — адзінае разумнае са сказанага табой за час нашага знаёмства. Мне шкада цябе, вось і ўсе. Давай лепш пацалуемся.

— Гм... слушная думка.

Кяльміцкас стаяў недалёка ад нас і пасміхаўся. Мыскі ягоных чаравікаў былі глыбока ўбітыя ў жвір. Усмешка атрымлівалася драпежнаю, бо ў зубах ён сціскаў доўгі муштук з незапаленаю цыгарэтаю.

— Пан што мае на ўвазе? — нашаторылася Гражына.

— Пацалунак. Ці ў вас есць яшчэ якія праблемы? — Эдмундас павярнуўся на мысках, нібыта збіраўся пайсці.

— Наадварот, пан нам паспрыяў з пацалункам. Ты згодная, Гражына?

Мы тэатральна пацалаваліся — сціснутымі нерухомымі вуснамі.

З-за насыпу ўзнік Даўгалевіч. Ён, відаць, паспеў ужо ў вёсцы перакуліць чарку-другую. Бо вочы ў яго блішчэлі і ён пасміхаўся. Следам за ім сунуўся змрочны ў кароткім зімовым паліто, падпяразаным афіцэрскім рэменем, мужчына з вяслом на плячы. Задубелы ад моцных трункаў і сіверу ягоны твар захоўваў спакой і кайловую годнасць.

— Кампанія нявелькая, але бардзо пажондная,— Даўгалевіч прадставіў усіх разам.

— Вечар добры,— сказаў мужчына,— у човен больш за чатыры чалавекі за раз не сядуць,— і пайшоў на канец масткоў.

— Жанчыны плывуць першымі, а з імі вы, Марцін і Эдмундам скрыню з гарэлкаю не забудзьцеся прыхапіць, калі губляць, то ўсе каштоўнае нараз: і жанчын, і пітво. Як будзеце тануць, ты, Марцін, ратуй жанчын, а ты, Эдмундам гарэлку — бо лепей плаваеш. Дамовіліся? — Даўгалевіч кіўнуў мне.— Ну, чаго стаіш? Шчаслівай дарогі.