Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

Я дапамог Гражыне з Тэрэзай Маршанскай сысці ў човен. Кяльміцкас нязграбна падабраў плашч і скочыў з масткоў на хісткае дно. Цяжкая скрыня з бутэлькамі грунтоўна стала пад лавай і, здавалася, прыцішыла частае пагойдванне чоўна.

Туман, загусцелы ў вечаровым змроку, падступіўся з бакоў. Ён наплываў палосамі, і часам у ягоных разрывах успыхвала цяжкім каменным бляскам азёрная вада. Мужчына стаяў каленам на лаве, моўчкі веславаў адным вяслом.

— Як вы толькі арыентуецеся, куды трэба плысці ў такім тумане? — нарэшце парушыла маўчанне Гражына.

— Галоўнае, не азірацца назад.

Перавозчык цыркнуў слінай за борт.

Тэрэза выцягнула руку з вады і выцерла аб лаву.

— А вы, Марцін, таксама пішаце на гістарычныя тэмы? — Кяльміцкас нарэшце запаліў цыгарэту, і дарагі дым пацягнуўся над вадою.

— Не,— я ўспёр ногі ў шпангаут,— пішу толькі аб тым, што ведаю.

— А хіба нельга ведаць гісторыю? Мне спадабалася, як вы раскавана сябе паводзілі, гэта тычыцца і па ненкі.

Гражына змушана ўсміхнулася.

— Мне таксама,— азвалася Тэрэза Маршанская,— вы нагадваеце нас з Вадзімірам, калі мы вучыліся разам у Літаратурным інстытуце. Памятаеш, Эдмундас? Вы тады якраз дамовіліся напісаць з Вадзімірам па гістарычнай аповесці. І ўсе злаваліся, што я схавала тоўсты том летапісаў, з-за якога вы ледзь не біліся, бо пісалі пра адзін і той жа час, пра адных і тых жа людзей, толькі ён пісаў беларускую, а ты літоўскую версію падзей. Божа, як вы дзялілі герояў і гарады! Як Вадзімір кідаўся да цябе і крычаў, што ты крадзеш нашую гісторыю, што нельга карыстацца цяжкім становішчам, у якое трапіла беларуская культура, і прыўлашчваць яе нацыянальных герояў. «Вашую літоўскую нацыю ў тыя часы наогул ніхто не ведаў, нават вы самі,— крычаў ён,— а ў цябе вялікія князі не толькі гавораць па-літоўску, але і пішуць, пішуць у тыя часы, калі не было літоўскага пісьма»,— Тэрэза прымружыла вочы.— Памятаеш, Эдмундас?

— Нельга забыць,— Кяльміцкас збіў попел на дно чоўна.— Але ж час паставіў усе на свае месцы, і мае князі больш не варагуюць з ягонымі князямі.

— Спадзяюся, вы цяпер не сварыцеся з Вадзімірам, як у часы нашае вучобы? Бо мне падалося на семінары, што ў вас адбылася размова не з лепшых. Вадзімір нечага патрабаваў, а ты ўсе не згаджаўся?

Нічога страшнага. Проста ён быў цвярозы.

Я адчуў сябе лішнім у гэтае размове і таму ціха паклікаў:

— Гражына, мо запалім?

— Палі сам, мне падабаецца, калі паляць іншыя, а сама не люблю, мо толькі калі вып'ю.

— Тады чакаць давядзецца нядоўга, да прыезду дзядзькі Вадзіміра.

— Чакайце, Марцін, ну, а як жа наконт гісторыі? — Кяльміцкас прэзентаваў мне цыгарэту.— Калі яе ведаць, то можна і пісаць.

— Каб потым судзіцца з вамі за герояў? І каб самі героі ад нашай літаратуры пераварочваліся ў грабоўцах з-за думак і ўчынкаў, што мы ім прыпісалі? Лепш пакіну ўсе гэта на вашае і дзядзькі Вадзіміра сумленне. У вас лепш атрымоўваецца. А сам сяду і напішу апавяданне пра тое, як цалаваўся з Гражынай. Будзе не горш за які гістарычны дэтэктыў, праўда ж, Гражына, інтрыгі ў нашых адносінах на раман хопіць. А першае выданне разам падпішам дзядзьку Вадзіміру, як жарт, як падарунак, не ведаю яшчэ.

— Глядзіце,— Гражына ўстала, і човен захістаўся на спакойнай, як паліраваны камень, вадзе,— глядзіце — выспа.

У разрывах туману прамалёўваліся бясколерныя абрысы дрэў.

Масткі прычала ўзвышаліся на аксамітных ад імху палях, апошняе перад змярканнем святло надавала ім шляхетнасці. Дом пад высокім паўвальмавым дахам стаяў звернуты да возера прыбудовамі, недалёка ад вады высілася гафтаваная крыж-накрыж з неакораных бярозавых бярвенняў вежа з цыстэрнаю на версе. Брукаваная сцежка вяла ад масткоў у абход невялікага гаю. Нават у паўцемры і тумане я ўбачыў другі бераг выспы, такая яна была невялікая.

Мы з Эдмундасам выцягнулі скрыні, дапамаглі выйсці жанчынам. І мужчына на чоўне знік у тумане.

Тэрэза адамкнула дом сваімі ключамі, запаліла газнічку, і чэзлае святло акрэсліла гасцёўню: стол пад абрусам, буфет, поўны посуду, фісгармонія, зброя на сцяне: паміж паляўнічых нажоў і дзідаў віселі звычайныя нажніцы, каля канапы стаяў радыётэлефон. З-пад часопіснага століка да яго цягнуўся дрот ад танкавага акумулятара.

З гасцёўні дзверы вялі на асобны калідор. Там адно паблісквалі клямкі замкоў і шары парэнчаў — сходы на мансарду.

Тэрэза пачувалася тут як у сваёй хаце. Зняла нажніцы са сцяны і выйшла на двор. Неўзабаве яна вярнулася з букетам кветак. Мы з Гражынай тым часам перасцялілі абрус другім бокам. Буйныя кветкі ў вялікай керамічнай вазе глядзеліся вельмі прыстойна.