Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

Танец скончыўся. Дзяўчаты стомлена сядалі на ўслоны, на табурэткі, пачалі махаць каля ружовых твараў насоўкамі. Хлопцы паціснуліся да сцен, закурылі. Толькі адзін Мішка Сырамалот застаўся ў крузе, кінуў шапку на печ Лаўрэну, трасянуў чубам і закруціўся на адной пятцы, заспяваў:

— Ну і Мішка, ну і чорт печаны, — зацмокалі некаторыя. Толькі Антону не спадабалася прыпеўка. Падалося яму, што Мішка спявае, а сам хітра паглядае на яго. «Гэта я руды», — здагадаўся Антон.

Ён падаўся ад парога бліжэй да печы, на якой сядзеў Лаўрэн Лапыцька. Лаўрэн заўважыў яго, ажывіўся, крыкнуў, перамагаючы шум:

— Чаму не танцуеш, Антон? Ушчаміў бы якую...

На яго худых грудзях праз расшпіленую кашулю, як тук, блішчаў пот.

— Не хочацца, дзядзька, — сказаў Антон.

— І то праўда, — адразу згадзіўся Лаўрэн. — Мой нябожчык бацька казаў: шукай жонку ў гародзе, а не ў карагодзе.

Ён памаўчаў, паскроб грудзі карычневай, сухой, як трэска, рукой, спытаўся:

— Будзеце дзеду Ігнату сарачыны спраўляць?

— А як жа. Цялушку зарэжам.

Зноў зайграў гармонік. Пачалі танцаваць «Лысага». Раптам расчыніліся дзверы, нейкі хлапчук крыкнуў:

— Васіль Гаранок грамафон цягне. Усе павярнулі галовы да дзвярэй. Васіль, высокі, кучаравы, у суконнай паддзёўцы, ледзь праціснуўся ў хату. На выцягнутых руках нёс перад сабой грамафон з вялікай трубою.

«Задавака, — падумаў Антон пра Васіля. — Цягне свой грамафон, як дурань дзверы».

Васіль весела гігікаў, прайшоў праз усю хату да лавы, паставіў грамафон побач з Мішкам-гарманістам. Сеў, закурыў, перакінуўшы нагу цераз нагу. Боты ў яго былі хромавыя, халявы закасаныя, відаць жоўтыя вушкі. Дзеўкі прыціхлы глядзелі на яго, шапталіся. І тут, як певень, выскачыў на сярэдзіну хаты Іван Міхейчык, тупнуў нагою:

— Усё роўна мой лапаць лепшы, чым твой бот. Васіль глянуў на яго нагу, спакойна сказаў:

— Нічога лапаць. Анучкі белыя, кужэльныя. Іван пацямнеў у твары:

— Смяешся, гад? Колькі ў твайго бацькі дзесяцін зямлі? Семдзесят?

— Не лічыў, — павярнуўся Васіль да грамафона. — Зямля бацькава, не мая.

— Савецкая ўласць адрэжа. Усю, што ў людзей нахапалі. Вясною ж і адрэжам.

— А я што — проціў? Я і сам за Савецкую ўласць.

Мужык-пралетар. — Васіль хацеў завесці грамафон, але

Іван схапіў яго загрудкі, і яны пакаціліся па падлозе.

Прарэзліва завішчэлі дзеўкі. Грамафон зваліўся на лаву.

— А ну, анціхрысты, вымятайцеся з маёй хаты! — крыкнуў з печы Лаўрэн і схапіў качалку, якой качаюць бялізну.

Расштурхоўваючы ўсіх локцямі, як уюн, праслізнуў праз натоўп Мішка Сырамалот, страшна выкаціў вочы:

— Устаць! Смірна-а!

Гэтая яго нечаканая каманда так уразіла і здзівіла ўсіх, што нават Іван з Васілём апусцілі рукі.

«У Сцяпана Гаршкова камандаваць навучыўся», падумаў Антон пра Мішку.

З хаты ўсе павалілі на вуліцу. Дзеўкі былі незадаволены, што вечарынка так хутка скончылася, хлопцы абмяркоўвалі бойку. Большасць была на баку Івана Міхейчыка.

— Храмачы абуў, — злосна гаварыў пра маладога Гаранка Мікіта Сцепанюга. — Грамафон свой прыпёр. Прывалок бы яшчэ арфу мерыканскую, што ў бацькі ў гумне стаіць.

Антон ішоў па вуліцы, шукаў вачамі Дзіну і думаў, што дарэмна накінуўся Іван на Гаранка. Ад зайздрасці ўсё гэта. Абуў чалавек добрыя боты, дык што — здзіраць іх у яго з ног? І чаму гэты Іван усюды свой нос утыкае?

Падышлі Дзіна з Янінай. Антон адчуў, як няўлоўная млявасць падкочваецца да сэрца, і, каб нечым сябе супакоіць, пачаў кашляць.

— Быў бы ты дома. Чаго я цябе на гэту вечарынку пацягнула? — занепакоілася Дзіна.

Яніна ішла моўчкі, заклаўшы рукі ў кішэні кажушка. Яе твар загадкава бялеўся ў цемры, вусны былі сціснуты. Была яна ўся такая зграбная, лёгкая, прыгожая, а яе маўклівасць так стасавалася да начной цішыні, да шолаху ліпаў, да мігцення зорак на небе. І Антон пашкадаваў, што разам з імі ідзе Дзіна, што яны дойдуць вунь да той пахіленай Нупрэевай бярозы і развітаюцца.

— Ну то да заўтра, — сказала Яніна, прыгнуўшы галаву, увайшла ў нізенькія варотцы свайго двара, і ўжо з парога хаты яшчэ раз данёсся яе голас:

— А наш Іван добра б'ецца. Малы, малы, а гэтага Гаранка ў абаранак скруціў...

Дзверы за ёй зачыніліся, і ноч зрабілася адразу цямнейшай і глушэйшай. Калі трохі адышліся ад Міхейчыкавай хаты, Дзіна спыталася:

— Антон, як ты думаеш — дзе цяпер Баўтрук?

— Не ведаю. А чаму ты пытаешся? — здзівіўся Антон.