Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

— Затое жывяце па-панску! — падкузьміў вусаты дзядзька.— Hi табе дроў, ні табе чаго, плёхайся сабе ў ванне...

— То давай памяняемся, калі такі мондры?! Ага, спалохаўся! — Перавяла погляд на Сурмілу.— Ці мо з вамі, таварыш прадсядацель, памяняемся? Маўчыце... Нябось, самі-то на пяты этаж не палезлі, футар зрабілі для сябе ды яшчэ кус саду прыхапілі. Чаму ж не хочаце разам з намі жыць, калі гэтыя небаскробы такія салодкія, га? Вы ж самі-то да горада прывыклі, апроч сабакі, нічога не трымаеце? I для Клімовіча, нябось, таксама футарок робіце...

— Правільна!

— Безабраззе!

— Такога безабраззя свет не бачыў!

— Вон Сурмілу!

Людзі ўскоквалі са сваіх месцаў, махалі рукамі, намагаючыся перакрычаць адзін аднаго, і ўжо немагчыма было зразумець, што хто крычыць...

Дзевяцень гатовы быў скрозь сцэну праваліцца: каго ён падсоўваў людзям?! Закончыць, як мага хутчэй закрыць прыкры сход! Праз што ўтравілі яго ў гэтую гісторыю?

Аднак закрываць сход ужо не хацелася — расло, разрасталася тайнае злараднае пачуццё: хай скажуць усё людзі, хай паслухае Сурміла, што пра яго думаюць! I адначасова з гэтым пачуццём рабілася ўсё больш вострай непрыязь да гэтага чалавека.

— Таварышы! Давайце выступаць па адным, тавары­шы! Тут не базар, таварышы!

Узбуджэнне ў зале неўзабаве стала аціхаць, і, калі стала зусім спакойна, з сярэдзіны залы паднялася жанчына гадоў сарака і таропка пайшла да трыбущы.

— Як ваша прозвішча? — невядома для чаго запытаў Дзевяцень.

— Неўгень...— трохі збянтэжылася жанчына.— Неўгень, Тарэса Іванаўна, даяркай раблю...— Яна пераступала за трыбунай з нагі на нагу, бы забылася, пра што сабралася гаварыць.— Я таксама хачу сказаць: дайце нам за старшыню заборскага Кунцэвіча. Чалавек ён сталы, гаспадарскі — хай і наш Аляксандр Уладзіміравіч у яго павучыцца. Я ўсё сказала...— Неяк ціха і вінавата паглядзела на Дзевяценя, быццам хацела паспачуваць яму, стала асцярожна спускацца па сходках.

Ёй паапладзіравалі, праўда, не так дружна, як ранейшым прамоўцам. I адразу ж з сёмага рада падняўся чалавек у гадах, за якім даўно назіраў Ігар Пракопавіч. Устаўбучаныя валасы вакол лысіны, тонкі кручкаваты нос, адтапыраныя вялікія вушы, калючыя вочкі надавалі яму драпежны выгляд. Ну, гэты вылье жоўці, падумаў Дзевяцень.

— Я хачу во што сказаць, таварышы... — на здзіўленне, голас у чалавека быў мяккі, амаль жаночы. — 3 коньмі ў нас непарадак... На ўсе Піліпавічы тры кані засталося, і тыя пааддавалі штатным, прыватную лавачку развялі — захоча дасць, захоча не дасць, без бутэлькі не сунься...

— Пра-а-вільна! — загулі ў зале.

— Па дровы паехаць — бутэлька,— узбадзёрыўся прамоўца,— гной на соткі вывезці — бутэлька, да доктара па­ехаць — і то бутэльку гані. Што ж гэта такое? Аляксандр Уладзіміравіч кажа, што коні ўстарэлі, на іх месца машыны. Для калгаса-то машыны, а для калхозніка? Не аб’елі б калгас тыя коні. Вунь у Забор’і... — ён гаварыў блытана і сам разумеў гэта, пачырванеў, разгублена глядзеў па баках. — Я, як і ўсе, за тое, каб за старшыню ў нас быў Кунцэвіч...

— Хто яшчэ просіць слова?

— До-осыць!

— Што гаварыць!

— Усё сказалі...

Дзевяцень глянуў на Сурмілу, нахіліўся і, ледзь хаваючы іронію, запытаў:

— Вы будзеце выступаць?

Сурміла быў аглушаны, збянтэжаны, тупа глядзеў на людзей у зале, быццам гэта ўвогуле былі і не людзі, а нейкія мурашкі, якія здольныя толькі ўкусіць, а знішчыць яго не змогуць... Па праўдзе кажучы, ён яшчэ не зусім разумеў, што здарылася, не хацела ўкладвацца ў галаве, што аддаюць перавагу нейкаму невуку Кунцэвічу. Гэтага ніколі не будзе! Райком не дапусціць... Прыедзе Радзевіч ці Чыжэўская — і ўсё стане на месца. Ён глядзеў абыякава, нават здзіўлена на залу, і не было ні злосці, ні абурэння — на іх проста не хапала сілы. Быў толькі сорам, вялікі, агідны; ён, гэты сорам, муціў свядомасць, душыў да спазмаў у горле.

_ Не-е-е...— пакруціў галавою Сурміла, спалохаўшыся Дзевяценевага пытання.

Ігар Пракопавіч вычакаў хвілінку і сказаў у мікрафон:

— Таварышы, вашу думку я перадам бюро райкома партыі... А пакуль што сход аб’яўляю закрытым...— I адразу ж злавіў сябе на прыкрым: трэба, каб сход закрываў Сурміла, а не ён, але ат...

Кунцэвіча разбудзіў нецярплівы і настойлівы стук у акно.

— Каго ж там прынесла нячыстая...— спрасонку незадаволена прабурчаў ён, і адразу ж ёкнула трывога, разагнаўшы астаткі сну,— нешта здарылася! Так сабе старшыню калгаса пасярод ночы не паднімаюць. Кінуўся да акна — да шыбы прыліп прыплюснуты нос шафёра Мішы. Міша на мігах прасіў выйсці да яго. На хаду нацягваючы спартыўны касцюм, кінуўся да дзвярэй, пстрыкнуўшы на кухні выключальнікам.