Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

За прапанаваны Клімовічам прэзідыум прагаласавалі дружна і аднагалоспа. Дзевяцень павінен быў выступаць першы. Да выступлення заставаліся лічаныя хвіліны, а ў галаве ўсё яшчэ быў неіікі сумбур, круціліся толькі абрыўкі падрыхтаваных фраз, якія зараз здаваліся ўжо непрыгоднымі, недарэчнымі. Аднак ён не панікаваў — спадзяваўся на сябе. Натрэніраваўшыся выступаць без паперкі, абы толькі выходзіў за трыбуну, як думкі адразу ж набывалі яснасць і лёгкасць, знаходзіліся самыя патрэбныя, самыя трапныя словы, фразы плылі складна і эмацыянальна — аж сам часам здзіўляўся. Бывае, экспромтам выдаецца такая прамова, якую б нізашто загадзя не напісаў...

— Слова мае старшыпя выканкома раённага Савета народных дэпутатаў таварыш Дзевяцень! — аб’явіў Сурміла.

Ігар Пракопавіч амаль фізічна адчуў, як на ім сканцэнтравалася мо з паўтысячы пачцівых, але насцярожаных позіркаў, і гэтыя позіркі раптоўна абудзілі ў ім нейкі невядомы, неасэнсаваны страх.

Узяўшы сябе ў рукі, ён гаварыў спакойна і проста, трохі вяла, без звычайнага ўздыму, чуйна, з асцярогаю сочачы, як успрымаюць яго ў зале, і неўзабаве стаў разумець — пэўна, калгаснікі не будуць супроць аб’яднання. I то добра — хоць бы напалову выканаць задание...

Выслухалі яго ўважліва, праўда, без асаблівага энтузіязму, моўчкі раздумваючы пра нешта сваё, і толькі калі закончыў, нейкі дзядок выкрыкнуў:

— То дзе цяперака кантора будзе? У нас ці ў Забор’і?

Дзевяцень чакаў гэтага пытання, спецыяльна прамаўчаўшы наконт цэнтра калгаса, каб з большым эфектам сыграць на мясцовым патрыятызме, які, калі разабрацца, таксама мае вялікую сілу.

- Ёсць прапапова пакінуць цэнтр у Піліпавічах і назву калгаса захаваць — «Гігант»...

Па зале прайшоў шумок адабрэння.

За аб’яднанне з «Забор’ем», за тое, каб цэнтр калгаса быў У Піліпавічах і за назву «Гігант» прагаласавалі даволі дружна, хоць шмат хто і не падняў рукі. На душы ў Дзевяценя трохі адлягло.

Трэба было прыступаць да галоўнага... Эх, каб не трэба было прыступаць да гэтага галоўнага! Нікуды не дзенешся... А мо яны і за Сурмілу прагаласуюць?

— Таварышы! — Чамусьці язык не павярнуўся сказаць звычайнае ў такіх выпадках, саліднае, аўтарытэтнае «бюро райкома партыі рэкамендуе...» — Ёсць прапанова выбраць старшынёю ўзбуйненага калгаса «Гігант» Сурмілу Аляксандра Уладзіміравіча...— I з заміраннем сэрца стаў чакаць, якая будзе рэакцыя залы.

Зала напружана замерла, адтуль, здалося, падзьмула ледзяным халадком. Ён ліхаманкава глядзеў то ў адны, то ў другія, то ў трэція, у пятыя, дзесятыя вочы — яны былі адчужаныя, недаверлівыя.

— Хто за тое, каб старшынёю выбраць таварыша Сурмілу Аляксандра Уладзіміравіча, прашу падняць рукі...— папрасіў ён і машынальна, па звычцы першы ўскінуў руку, тут жа схамянуўся: галасаваць ён не мае права, збянтэжана апусціў яе.

За Сурмілу прагаласаваў Клімовіч, яшчэ чалавек пяць з прэзідыума, пятнаццаць — дваццаць у зале.

— Смялей, смялей, таварышы! — спрабаваў падахвоціць Дзевяцень, заўважаючы, што ім стала завалодваць нейкая здрадлівая тайная радасць.— Хто «за», таварышы? — Голас яго ўздрыгнуў, ён спалохаўся свайго голасу.

Ніхто больш не хацеў галасаваць. Нават тыя, хто падняў руку, зараз сарамліва апусцілі, падначаліўшыся гіпнознай сіле большасці.

Дзевяцень разумеў, што зараз яго абавязак нешта гаварыць, зрабіць спробу пераканаць людзей, каб павярнуць сход у патрэбным кірунку, аднак не ведаў, што гаварыць, дакладней, ужо не хацеў пераконваць гэтых людзей, не меў ніякага жадання ратаваць Сурмілу. На момант глянуў на сябе чужымі вачыма, выразна ўявіў, у якое незайздроснае становішча ён трапіў, наколькі робіцца смешным, стоячы гэтак, як слуп, за трыбунай.Выручыў дзядок у кажушку, што задаваў пытанне наконт канторы.

— То што, і выказацца не дасце красцьяніну? — з робленай крыўдай сказаў ён і ваяўніча пайшоў на прэзідыум.— А мы слова маем!

— Калі ласка, калі ласка! — ветла запрасіў яго Дзевяцень, схамянуўшыся: як мог дапусціць такую прамашку! Трэба ж было, перш чым галасаваць, адкрыць спрэчкі, выслухаць людзей! — Даруйце, таварышы, давайце абмяркуем названую кандидатуру.— I пайшоў з-за трыбуны за стол прэзідыума.

Дзядок, крэкчучы, узгрэбаўся па сходках на сцэну, стаў за трыбуну, з-за якой яго ледзь было відно, пастукаў па мікрафоне сваім каравым тоўстым пазногцем, як гэта рабіў перад пачаткам сходу Сурміла. Ці таму, што надта ж сур’ёзны выгляд меў гэты дзядок, ці ўсе зразумелі, што ён перадражнівае Сурмілу, ці проста ад гэтага бухбу-ух, бу-у-ух, якое са скрыгатам і трэскам, бы абвальвалася столь, вырвалася з дынамікаў, але ў зале пачалося ажыўленне, пачуўся лёгкі смех.