Алег Рукаль - На службе князя Радзівіла

– Геройскі час, геройскае пакаленьне, – сказаў Заранковіч і, таксама як і Тур, секануў шабляй, якая яму спадабалася.

Заранковіч і Тур так захапіліся аглядам зброі, што не заўважылі, як Радына іх пакінуў. Пазьней яны пабачылі сябра ля лаўкі з упрыгожваньнямі, ён купляў вытанчаную драўляную шкатулку. Бронісь хутка схаваў яе ў футра. Тур падыйшоў да яго.

– Ну, цяпер распавядай.

– Што распавядаць?

– Каму купіў шкатулку?

Браніслаў пачырванеў.

– Толькі не кажы, што сястры, – працягваў Тур. – Гэта Заранковіч можа маніць пра сёстраў. Ён мае чатырох.

Ян з другога боку падыйшоў да Радыны.

– Але, калі патрапіў, то кажы. Тур ад цябе не адвяжацца.

– Добра, раскажу, – паабяцаў Бронісь пасьля некаторага роздуму, – але вы першыя.

– Што першыя?

– Распавядайце першыя.

– Пра што?

– Не пра сёстраў.

Заранковіч і Тур пераглянуліся.

– А мне няма пра што расказваць, – заявіў Тур і пачырванеў.

– Як гэта няма пра што? – зьдзівіўся Заранковіч. – Ты хіба не абяцаў мне ажаніцца з маёй сястрой?

– Я ж яшчэ ніводнай з іх ня бачыў!

– Ты што, мне ня верыш? Сам казаў, што я хутка стану харунжым. Я сваякоў не забуду.

Тур зьбіраўся нешта адказаць, але спыніўся і падазрона паглядзеў на Радыну.

– Але як жа ты, Бронік, спрытна ўнік адказу.

Радына ўздыхнуў.

– Гэта падарунак для маёй нарачонкі, панны Нарковіч.

– Навошта ж ты на ваенную службу паступіў, калі ў цябе ўжо заручыны былі? – спытаў Ян у Браніслава.

– Яе бацька паставіў мне такую ўмову. Сказаў, што перш чым ажаніцца, шляхціц павінны паслужыць у войску.

– У яе мудры бацька.

– Бронісь, а можа ён хоча, каб нейкі маскавіт пазбавіў яго ад непажаданага жаніха? – спытаў Тур і густа засьмяяўся.

– А яна будзе цябе чакаць? – запытаў Заранковіч.

– Так, – бяз ценю сумневаў адказаў Радына.

– Тады, Ян, давядзецца табе саступіць рангу харунжага Броніку, – сказаў Тур, – за харунжага бацька хутка выдасьць яе замуж.

– Дзеля панны Нарковіч ахвотна саступаю, – сказаў Ян, абняўшы сяброў за плечы і моцна сьціснуўшы іх у абдоймах.

У нядзелю раніцай Заранковіч, Тур і Радына разам выправіліся да полацкага рэфармацкага збору. Гэта быў нядаўна пабудаваны драўляны храм. Перад невялікай брамай, што адкрывала шлях у зборавы двор, стаялі некалькі дзясяткаў санак і трохі большая колькасьць коней пад сядлом.

Юнакі ўвайшлі ў сярэдзіну. Збор быў перапоўнены. Людзі, пераважна зямяне, былі апрануты па-сьвяточнаму. Большасьць была ў верхняй вопратцы, у падбітых лісіным і саболевым мехам футрах. Тыя, хто не баяўся холаду, красаваліся ў адзеньні з нямецкага, ангельскага і чэскага сукна, з шоўку і аксаміту.

Служэньне пачалося з выкананьня малітоўных сьпеваў. Усе прысутныя ўсталі са сваіх месцаў і ў адзіным духу славілі Бога. У рэфармацкай царкве маліліся пакладзенымі на музыку псальмамі. Пад дахамі збору гучала:

Пасьля таго як сьціхлі малітоўныя гімны, да катэдры казнадзея падыйшоў міністар. Гэта быў немалады мужчына, апрануты ў доўгі барвовы балахон; на галаве – барэтка такога ж колеру. У руках ён трымаў Біблію. Людзі прыселі на лаўкі. Пачалася казань.

Прайшло хвілінаў пятнаццаць, калі Ян адчуў на сабе нейчы позірк. Ён павярнуўся назад і ўбачыў, што высокі сівавалосы зямянін, які сядзеў ззаду трохі ўбаку ад яго, пільна ўзіраецца на яго. Заранковіч адвярнуўся, але да канца казані адчуваў, што гэты незнаёмец глядзіць на яго.

Пасьля служэньня юнакі выйшлі са збору. Стаяў марозны сонечны дзень. Прамяні сонца, адбіваючыся ад сьнегу, сьляпілі вочы. Юнакі глядзелі на плынь людзей, якія выходзілі са збору, з цікавасьцю вывучаючы полацкіх зямянаў. Хутка Заранковіч заўважыў таго, хто глядзеў на яго падчас служэньня. Гэты пан падыйшоў да іх і спыніўся насупраць Яна.

– Заранковіч? – спытаў ён.

– Так, – зьдзіўлена адказаў Ян.

– Сын Лукаша Заранковіча з Залесься?

– Так, – Ян ня ведаў, што і думаць.

– А ты вельмі падобны да свайго бацькі. Калі цябе ўбачыў, адразу зразумеў, што ты – сын Лукаша. Не здагадваешся, хто я?

Ян пачаў пасьпешліва ўзгадваць. Ён смутна памятаў, як бацька расказваў яму пра свайго ратнага сябра, які жыў у Полацку. Ян дапусьціў, што гэта быў менавіта ён. Аб існаваньні іншых людзей у Полацку, якія б ведалі ягонага бацьку, ён ня чуў. Уся бяда была ў тым, што Ян не запомніў ягонага імя. Таму давялося адказаць з вінаватай усьмешкай: