Сакрат Яновіч - Доўгая сьмерць Крынак

Яна ўвайшла, хуткая й на модных абцасах, зусім ня гледзячы на Сьцяпана.

— Дзякую, — сказала, калі ён неадкладна расьпісаўся на копіі атрыманага ім лісту, i гэтак-жа энэргічна выйшла.

Пакінула яму благі дакумант. Ня трэба было быць псыхалёгам, каб адчуць тое па гэтай жанчыне. Больш таго: Сумленевіч быў у стане прыблізна сказаць, чаго, менавіта, датычыла аштампаваная паперка з выкрутастымі подпісамі, характэрнымі тым, хто хварэе на малазначнасьць.

Пакратаўшы ўказальным пальцам чарніліцу з пэгасаўскім пер'ем, чортведама кім i адкуль прыдбаную сюды, Сьцяпан, ня могучы ўседзець проста, круціўся ў крэсьле, машынальна выціскаючы прышчыкі на носе. "От, заразы!" — ён суцішыўся на хвілю, вывучаючы спачатку тыя подпісы (карацюткі тэкст). Так, гэта была пастанова ўправы каапэратыву аб пераводзе Сумленевіча з пасады загадчыка аддзелу на рэфэрэнта. Пераўтварылі яго ў маленечкага, ад сёньня заўсёды трусьлівага, чалавечыка, як сказаў-бы пра становішча Сумленевіча адзін зь яго сэзонных сяброў (зь нятоенай, вядома, задаволенасьцю).

Зрэшты, хтосьці зь іх — канкрэтна не запамяталася гэта Сьцяпану — адведаў яго, бадай, у той-жа дзень. Паводзячы сябе бы наведнік заапарку, ён з жартаўлівай, але досыць праўдзівай, асьцярогай падаў Сумленевічу руку.

— Ну й зарос ты, Сьцяпан, быццам воўк у клетцы!

Так: у той дзень.

— Воўк?! — зьдзівіўся Сьцяпан. — Ваўку, хіба, трэба абрастаць?

— Гэ, бадай, не, — ён усьміхнуўся па-бабску, з пляткарскай сымпатыяй. — Ты нікуды не паказваесься, таму й падумалася мне пра зьвера... — гаварыў Сьцяпану шмат і ахвотна.

Ён не прыйшоў дамаўляцца зь ім на выпіўку; здаецца, што — ад некаторага часу — i ня піў (зноў пачаў прысядаць ён да чаркі, як потым сказалі Сьцяпану, у пэрыяд рэарганізацыі, якую, усё-такі, правялі).

— Сьцяпан, — загаварыў ён з аглядкаю. — Сьцяпан, кідай ты пад халеру каапэратыў i бяжы адсюль, куды цябе вочы панясуць!

— У чым справа?.. — запытаў яго Сьцяпан. Гаварылі яны да сябе па імені; у яго было рэдкае ймя — Анастас?

— Гэ, муж нявернай жонкі даведваецца аб усім апошнім... — i ён расказаў Сьцяпану пра вельмі важнае.

Але Сьцяпан ня чуў яго, задумаўшыся над сьпісаным алоўкам. Таму ён i перапытаў размоўцу, перш папрасіўшы ў яго папяросу (забыўся купіць пачак "спортаў"):

— Ага, прабач... Як ты сказаў?

— Ня верыцца табе, га?

— Чаму? Цікава...

— Цікава, кажаш? Браток, тут табе ўцякаць трэба! Бегчы, няхай сабе й зь дзьвярыма на плячох — пазбудзесься дошкі з клямкай на вуліцы, калі прыпынісься, каб пераканацца, ці не даганяюць цябе, гэ... На, закуры яшчэ, ён падаў Сьцяпану дзівосна тоўсьценькую папяроску, даўкую. — Сам я чуў усё наконт цябе, яны ня тояцца з гэтым. Больш скажу: спэцыяльна гавораць яны пра тое ўголас, каб падрыхтаваць настрой сярод так званага калектыву. Нябось, недурныя госьці, гэ... Што? Думаеш — я махлюю?

— Ты, калі ласка, паўтары мне...

— З табою, Сьцяпан, размаўляць горш, чымсьці з бабуляю, — гаварыў ён зь бестактоўнай весялосьцю. — Слухай: яны ўчыняць над табою грамадзкі вэрхал, іначай — агульны сход працаўнікоў установы закляйміць цябе, як небясьпечнага хулігана й вырадня! Сьцяміў? Гэта называецца пазытыўна паўплываць на незалежны ў сьвеце суд, на які, несумненна, аддасьць Сумленевіча гэтая хэўра. Сьведкаў падрыхтавалі. Ты ня сьпі ў шапку, пагаліся, браток, і, плюнуўшы на дурны штат, салідна акопвайся са сваёй бандай — чыя акажацца яна большай, таго й праўда будзе, — ён змоўк у чаканьні ўражаньня.

— Ты, мабыць, добра кажаш.

— Як самому сабе, браток, га.

— Будзеш маім сьведкам?

— Я?

— Ну.

— Я аб нічым ня ведаю, дарагі.

— Раскажаш ты, от, пра мяне, як пра чалавека, суду і людзям, — у далоні Сьцяпану зламаўся аловак і выступіла кроў; пакалечанае прыткнуў ён да вуснаў.

— Я не магу табе нічога пэўнага абяцаць, — ён адказаў яму сіпеючым голасам. — Я, бачыш, выкупіў пуцёўку ў вадпачынак, гэ...

Ад нязначнай ранкі на руцэ пашыраўся боль. Ад гаючай пякучасьці сьліны.

— Сьведка можа апраўдаць сваю непрысутнасьць перад судзьдзёю толькі цяжкай хваробай, — сказаў Сьцяпан.

— Ты ня зробіш мне такога, — устаў цэлы Анастас (ён — Сьцяпан не памыляўся — меў мянушку Глянцпаперчык).

— Не паратуеш, дружа, мяне?

— Як, браток? — загарачыўся ён і ляпнуў: — Цябе я не абараню, а сам прападу. Зразумей, яны, — ён панізіў голас, — так прыціснуць цябе, што ўсе мы з табою насамі ў зямлю зарыем. Нешта не даводзілася мне сустрэцца з фактам, калі начальства прайграла справу ў судзе...